Suriye'de hangi ülke, ne istiyor?

25 Şubat 2025 Salı 18:38

Suriye'de geçiş dönemi devlet başkanı Ahmed eş-Şara, 13 yıllık iç savaşın ardından ülkeyi birleştirmek için hükümetinin kontrolünü sağlamaya çalışıyor.

Bu sırada, Suriye'de kendi çıkarlarını gözeten Türkiye ve ABD gibi ülkelerden gelen siyasi baskıyla da mücadele etmek zorunda.

Suriye haritası şu anda nasıl bölünmüş durumda?

Aralık 2023'te Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) ve müttefikleri Suriye'nin başkenti Şam'ı ele geçirerek eski Devlet Başkanı Beşar Esad'ı Rusya'ya kaçmaya zorladı. HTŞ lideri Ahmed eş-Şara geçiş dönemi devlet başkanı oldu.

Ancak HTŞ henüz ülkenin tamamına hakim olmayı başaramadı.

Washington merkezli düşünce kuruluşu Orta Doğu Enstitüsü'nden Dr. Paul Salem, "HTŞ, Suriye'nin batısında İdlib'den güneye Şam'a kadar uzanan bir toprak şeridini kontrol ediyor" diyor.

"Ülkenin büyük bir bölümünde tam kontrolü sağlamış değil."

Türkiye'nin desteklediği Suriye Milli Ordusu (SMO) Suriye'nin kuzeyinde Kürt gruplara karşı savaşıyor.

Türkiye'nin Suriye'de tahmini 10.000 askeri bulunuyor ve bunlar çoğunlukla iki ülke arasındaki sınır bölgelerinde.

Ayrıca ülkenin kuzeyindeki milislere silah, askeri ve siyasi destek sağlıyor, bunların çoğu Suriye Milli Ordusu (SMO) bayrağı altında savaşıyor.

SMO'nun 70.000 ila 90.000 savaşçısı olduğu tahmin ediliyor.

Suriye'deki ABD güçleri, IŞİD'e karşı Kürt liderliğindeki güçleri destekliyor

Kaynak, Getty Images / Suriye'deki ABD güçleri, IŞİD'e karşı Kürt liderliğindeki güçleri destekliyor.

ABD'nin Suriye'de yaklaşık 900 askeri bulunuyor. Ülkenin kuzeydoğusunu ve doğusunu kontrol eden Kürt liderliğindeki Suriye Demokratik Güçleri'ni (SDG) destekliyor. Bu grup Halk Koruma Birlikleri'ni (YPG) de içeriyor.

SDG'nin bazı kaynaklara göre 40.000 ila 60.000 savaşçısı olduğu ve bunların 20.000 ila 30.000'inin YPG'ye ait olduğu tahmin ediliyor.

Güney Suriye'de büyük Dürzi nüfusunun olduğu bölgeler Güney Cephesi ve Güney Operasyonları Odası gibi milisler tarafından kontrol ediliyor.

Ancak Dr. Salem "Dürzi köyleri büyük ölçüde HTŞ yönetimini kabul etti" diyor.

Türkiye Suriye'de ne istiyor?

Türkiye İdlib'i yönettiği dönemde bölgeye elektrik ve telekomünikasyon gibi hizmetler sağlayarak HTŞ'ye destek verdi.

HTŞ'nin Şam'da kontrolü ele geçirmesinin ardından temsilci gönderen ilk yabancı ülke oldu. Bunlardan biri de MİT Başkanı İbrahim Kalın'dı.

Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Uluslararası Kriz Grubu'ndan Dr. Nanar Hawach'a göre Türkiye'nin Suriye'de iki amacı var:

"Türkiye, Suriye'nin Türkiye'deki üç milyon Suriyeli mültecinin geri dönmesi için yeterince istikrarlı olmasını istiyor.

"Ayrıca Suriye'deki Kürt silahlı grupları sınırlarından uzaklaştırmak istiyor çünkü onların PKK ile birlikte çalıştıklarına inanıyor.

"Türkiye, Suriye'nin SDG'nin tüm savaşçılarını düzenli ordusuna entegre etmesini ve bir Kürt özerk bölgesini reddetmesini istiyor. Bu aynı zamanda Şara'nın da amacı."

ABD Suriye'de ne istiyor?

Suriye'deki cezaevlerinde IŞİD üyesi olmakla suçlanan binlerce kişi var.

ABD'nin Suriye'deki temel amacı, IŞİD'i bastırmaktı ve 2014 yılında Suriye'de bu örgütle savaştı. Washington, IŞİD'e karşı çıkan Kürt silahlı gruplarını destekliyor.

ABD'nin desteğinin bir nedeni de Kürt milislerin, IŞİD savaşçısı olmakla suçlanan binlerce kişinin bulunduğu kuzeydoğu Suriye'deki hapishaneleri koruması.

Dr. Hawach, "Onlar, serbest kalırsa Suriye'yi istikrarsızlaştırabilecek oldukça deneyimli ve adanmış savaşçılar" diyor.

ABD, Esad iktidardayken rejiminin insan hakları ihlalleri nedeniyle Suriye'ye sert yaptırımlar uyguladı. Bunlar hala yürürlükte.

"Suriye'nin ABD'den en çok istediği şey, yaptırımlarını kaldırması, böylece uluslararası toplumun ülkeye yatırım yapmaya başlaması."

Körfez ülkeleri Suriye'de ne istiyor?

Şera'nın geçiş dönemi devlet başkanı olarak yaptığı ilk yurt dışı ziyareti Suudi Arabistan'a oldu.

Londra merkezli düşünce kuruluşu Royal United Services Institute'tan Dr. HA Hellyer, "Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez ülkeleri, Şera ve HTŞ'ye cihatçı geçmişleri nedeniyle şüpheyle yaklaşıyorlar" diyor ve ekliyor:

"Ancak, Suriye'nin yeniden inşa edilmesini istedikleri açık. Arap bölgesine entegre olmasını ve artık İran'ın vekili olmamasını istiyorlar.

"Türkiye, Suriye'nin yeniden inşasına yardım etmeyi teklif etti, ancak Körfez ülkelerinin daha fazla parası var."

Rusya Suriye'den ne istiyor?

Rusya, 2015 yılında Esad rejimini destekledi ve karşılığında Suriye'de askeri üsler elde etti.

Tartus'taki deniz üssü ona Akdeniz'de bir varlık sağladı ve Hmeymim Hava Üssü birçok Afrika ülkesinde güvenlik hizmetleri sağlayan Rus birlikleri için bir basamak oldu.

Rusya, gemiler ve uçaklarını Suriye'den çıkardı. Şimdi üsleri gelecekte nasıl kullanabileceklerini HTŞ ile görüşüyor.

"Suriye, Rusya'yı kızdırmayı göze alamaz" diyor Dr. Hawach.

"Aksi takdirde sorunlarla karşılaşabilir, belki de farklı etnik gruplar arasında gerginlik yaratarak."

Yabancı ülkeler Suriye'ye sorun çıkarabilir mi?

Golan Tepeleri'nde İsrail tankları. — Fotoğraf altı yazısı,**İsrail**, güçlerini Golan Tepeleri'ne ve Suriye'nin bitişik bölgelerine doğru ilerletti.

"Şara'nın lehine olan şey, çoğu ülkenin Suriye'nin istikrarlı olması konusunda birleşmiş olması" diyor Dr. Salem ve ekliyor, "ve ülkedeki çoğu grup geçiş hükümetini destekliyor."

Ancak, ABD merkezli düşünce kuruluşu Savaş Çalışmaları Enstitüsü'ne göre, Türkiye tarafından desteklenen SMO, Halep'in doğusunda Kürt liderliğindeki SDG ile çatışıyor.

Dr. Salem' göre risk, SDG dağılmayı reddederse, Türkiye'nin SMO'yu saldırılarını artırmaya zorlaması olduğunu söyledi.

"Bu, Türkiye'nin ilk seçeneği olmayacak, ancak seçeneklerinden biri."

Dr. Hawach, "Şimdiye kadar ABD, Kürtlerle büyük bir çatışmayı durdurdu" diyor.

Ancak, Başkan Donald Trump'ın Suriye'deki ABD varlığını sürdürüp sürdürmeyeceğini bilinmiyor. Aralık ayında, Suriye için "bizim mücadelemiz değil" demişti.

İsrail'in de Suriye'de askeri varlığı var.

Esad rejiminin düşmesinden kısa bir süre sonra, İsrail askerlerini Golan Tepeleri'nde daha da ilerletti ve Suriye'yi İsrail güçlerinden ayıran tampon bölgeyi işgal etti.

Ayrıca, askerlerini tampon bölgenin hemen ötesine taşıdı ve Suriye silahlı kuvvetlerinin üslerine yaklaşık 500 hava saldırısı düzenleyerek buradaki birçok askeri varlığı yok etti.

Ayrıca İran'ın Suriye'ye müdahale etmesinden de korkuluyor.

İran 1979 İslam devriminden beri Suriye'nin müttefikiydi ve iç savaşta Esad'ın yönetimini desteklemek için büyük çaba sarf ettiği düşünülüyor.

Dr. Salem, "Esad'ın düşüşü İran için büyük bir darbe oldu, çünkü Suriye'yi müttefiki Hizbullah'a silah tedarik etmek için bir kanal olarak kullanıyordu" diyor.

"Şu anda İran Suriye'deki etkisini yeniden kazanmanın bir yolunu bulamıyor. Ancak geçiş hükümeti başarısız olursa ve Suriye'nin fraksiyonları birbirleriyle savaşmaya başlarsa, bazı silahlı grupları diğerlerine karşı destekleyerek geri dönmenin bir yolunu bulabilir.

"İran başarısız devletleri sever."

Jeremy Howell / BBC Dünya Servisi