'Küresel Güney' ne demek? Çin, 'Küresel Güney'i nasıl tanımlıyor?

Çin hükümeti "Küresel Güney" terimine resmi açıklamalarında yer vermese de tırnak içi olmak kaydıyla kullanıyor.

Peki, Çin hükümeti Küresel Güney kavramına nasıl bakıyor ve bu ifadeyi hangi anlamda kullanıyor?

Çin, “Küresel Güney” terimine şüpheyle yaklaşıyor. Pekin, dünyayı gelişmiş - gelişmekte olan ülkeler olarak değerlendiriyor ve ikincisini temsil etmekten gurur duyuyor.

Buna karşılık, “Küresel Güney” terimi dünyayı Çin ve Rusya'nın karşı karşıya olduğu gelişmiş ülkelerden, geri kalanını ise Küresel Güney olarak görüyor. Aslında bu Çin'in dünya görüşü değil.

Pekin, 12-13 Ocak 2023 tarihlerinde çevrimiçi olarak Hindistan'ın ev sahipliğinde gerçekleştirilen Küresel Güney'in Sesi Zirvesi 2023'e davet edilmediği için özellikle öfkelendi.

Kendisini de gelişmekte olan bir ülke olarak gören Hindistan, Çin'i Küresel Güney'in dışında bıraktı ve sanki Hindistan'ı grubun temsilcisiymiş gibi davrandı.

Bazı Çinli gözlemciler bunun Hindistan'ın Çin'i gelişmekte olan bir ülke olarak görmemesinden kaynaklandığını, aynı zamanda 21 Kasım 2022'de Çin'in Yunnan Eyaletinde düzenlenen Çin-Hint Okyanusu Bölgesi Kalkınma İşbirliği Forumu'na Hindistan'ın davet edilmemesine misilleme olarak yapıldığını söylüyor.

Ancak Çin Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (CIDCA), Hindistan'ın gerçekten de bu foruma davet edildiğini ancak katılmamayı seçtiğini açıkladı. Hindistan'da, Çin-Hindistan sınır anlaşmazlığı nedeniyle Çin karşıtı duyarlılık arttı ve iki güç, diğer Güney Asya bölgesel çerçevelerinde gözle görülür şekilde çekişiyor.

Mayıs 2023'teki G-7 Hiroşima Zirvesi'nde liderlerin bildirisinde yer almasa da basın toplantılarında “Küresel Güney” tabiri kullanıldı.
Bu kullanım Çin'de bir tepkiye yol açtı, ancak Çinli yetkililer yavaş yavaş bu terimi tırnak içinde de olsa kullanmaya başladılar. Tırnak işaretleri Çin'in bu kavrama karşı olduğunu gösteriyor.

Dışişleri Bakanlığı'nda üst düzey bir yetkili ve Çin Kamu Diplomasisi Derneği (CPDA) Başkanı Wu Hailong, Haziran 2023'te yaptığı bir röportajda şunları söyledi:

"Bazı Avrupa ve Amerika ülkeleri Soğuk Savaş zihniyetine bağlı kalıyor, grup siyasetiyle güçlü bir şekilde ilgileniyor. Gelişmekte olan ülkeler kampını bölmek ve zayıflatmak için 'küresel güney' kavramını kullanmaya çalışmak, ideolojiyi ve sosyal biçimleri kullanarak sınırlar çizmek ve gelişmekte olan ülkeleri sınır statüsünü seçmeye zorlamak... Küresel Güney kavramı, Batılı ülkelerin Çin'i kontrol altına alma girişimlerinin bir parçası olarak çerçeveleyen bir argümandır."

ÇİN DIŞİŞLERİ'NE GÖRE "KÜRESEL GÜNEY"

Çin için dönüm noktası, Çin Dış İlişkiler Kanunu'nun 28 Haziran 2023'te yürürlüğe girmesiyle geldi. (Yasa 1 Temmuz'da yürürlüğe girdi.) Ortak Kalkınma için Küresel Eylem Forumu'nun Birinci "Üst Düzey Konferansı" sırasında Çin dışişleri bakanı ve Siyasi Büro üyesi olan Wang Yi, 10 Temmuz'da şunları söyledi:

"Çin, dünyanın en büyük gelişmekte olan ülkesi olarak 'Küresel Güney'in doğal bir üyesidir."

Wang yi, bundan sonra da BRICS ülkeleri hazırlık toplantısında olduğu gibi Küresel Güney'den bahsetmeye devam etti. Bu açıklamaların ardından Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, Çin'in gözünde “Küresel Güney”in ne anlama geldiğini şöyle açıkladı:
“Küresel Güney, yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ülkelerin ailesidir.”

Wang daha sonra aşağıdaki dört noktayı içeren “Küresel Güney işbirliğinin güçlendirilmesine ilişkin dört maddelik bir öneri” sundu:
“İlk olarak, çatışmaları sona erdirmek ve barışı yeniden inşa etmek. İkincisi, yeniden canlandırma yoluyla kalkınmayı teşvik etmek. Üçüncüsü, açıklık ve kapsayıcılıkla ilerleme aramak. Dördüncüsü, dayanışma içinde işbirliğini sürdürmek.”

Wang Yi, "bağımsızlığın Küresel Güney'in siyasi ayırt edici özelliği olduğunu, kalkınma ve yeniden canlandırmanın tarihsel misyonu olduğunu ve adaletin de boyun eğmez arayışı olduğunu" ileri sürdü.

Wang Yi'ye göre, "Çin, 'Küresel Güney'in doğal üyesidir ve her zaman gelişmekte olan ülkelerden oluşan büyük ailenin bir üyesi olacaktır."

Çin tarafı bu sözleriyle “Küresel Güney” terimini yeniden konumlandırıyor ve gelişmiş ülkelerin dünya görüşünden farklı bir anlayışa sahip olduğunu ortaya koyuyor.

Şİ CİNPİNG'E GÖRE "KÜRESEL GÜNEY"

Ancak Çin hükümeti için en büyük dönüm noktası, 22 Ağustos 2023'te BRICS İş Forumu 2023'ün Kapanış Töreni sırasında geldi.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping şunları söyledi:

“Gelişmekte olan bir ülke ve 'Küresel Güney'in bir üyesi olarak Çin, nefes alıyor. Diğer gelişmekte olan ülkelerle aynı nefesi almakta ve onlarla ortak bir gelecek peşinde koşmaktadır. Çin, gelişmekte olan ülkelerin ortak çıkarlarını kararlılıkla destekledi ve EMDC'lerin (yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ülkeler) küresel ilişkilerde temsilini ve sesini artırmak için çalıştı."

Şi'nin bu terimi kullanması, Çin'in bunu resmen kabul ettiğini gösteriyor. Bununla birlikte Çin'in, Hindistan ve Batı'nın kullandığı tanımla çelişen kendi tanımını koruması muhtemeldir.

Çin kendi çıkarlarına göre siyasi bir literatür alanı oluşturmaya çalışırken, tam tersine, “Küresel Güney”de olduğu gibi, kendi avantajına aykırı bulduğu söylemin etkinliğini azaltma politikasını benimsedi. Çin ile ilişkilerde muhataplar, Çincedeki “Küresel Güney” tanımının İngilizcedekiyle aynı olmadığını akılda tutmalıdır.

Kaynaklar: The Diplomat, Turktime