Uluslararası Af Örgütü’nden Türkiye’ye "Engelli Depremzede" Eleştirisi

Uluslararası Af Örgütü, 11 kentte yıkıma yol açan depremlerin ardından ‘insani müdahale’de engellilerin ihmal edildiğini açıkladı. Af Örgütü’nün hazırladığı raporda, Türkiye yetkilileri ve insani yardım kuruluşlarının acilen kapsayıcı müdahale sağlaması çağrısı yapıldı.

Uluslararası Af Örgütü, Türkiye’deki yıkıcı depremlerin ardından, deprem bölgesini ziyaret ederek hazırladığı raporunu kamuoyuna açıkladı. ‘Haysiyet hepimize lazım’: Türkiye’nin deprem müdahalesinde dışlanan engelliler’ başlıklı raporda, engellilerin yetersiz barınma koşullarında yaşadığı vurgulandı. Rapor Adıyaman, Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş’a yapılan ziyaretlerde, 34 ‘ü engelli, 131 kişi ile yapılan görüşmelerden elde edilen verilerle hazırlandı.

Raporda, depremlerde 50 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği, 100 binden fazla insanın ise yaralandığı belirtildi. Af Örgütü, yaralılarla ilgi şu tespite yer verdi: “Tahmini 3 milyon 300 bin kişi yerinden edildi ve bunlardan yaklaşık 2 milyon 300 bini mevcut durumda çadır kamplarda veya konteyner yerleşimlerinde kalıyor. Türkiye hükümeti ile BM’nin ortak değerlendirmesine göre, yaralı depremzedelerin yüzde 70’inin engelli olması bekleniyor.”

‘Geçici barınma alanlarındaki yetersiz koşullar’

Raporda, ziyaret edilen yerlerin koşullarına da yer verildi. Uluslararası Af Örgütü, ziyaret edilen 21 yerin tamamında, hareket kabiliyeti sınırlı veya hareket edemeyen kişilerin, hijyen tesislerine erişmesinin mümkün olmadığına dikkat çekildi. Engelli kişilerin çoğu tuvaletlere erişemedikleri için bakım sağlayanlara ve yetişkin bezi gibi bazı ürünlere bağımlı hale geldiği de raporda yer aldı. Raporda bazı engellilerin görüşlerine de yer verildi. Depremde sağ bacağını kaybeden 13 yaşındaki bir kız çocuğu, Uluslararası Af Örgütü’ne, bez kullanmak zorunda kaldığını ve bezini değiştirip altını temizlemesi için ablasına ihtiyaç duyduğunu anlattı. Ablası, “Lazımlığı kullanamıyor çünkü lazımlık çok dengesiz. Düşerse bu kesik yarası için çok tehlikeli olur. Bazen bu bir kâbus diyorum ama sonra gerçek olduğunu anlıyorum” şeklinde konuştu.

Raporda yer alan bilgilere göre hareket kabiliyeti sınırlı yaşlılar da dahil, neredeyse tüm engelli kişilerin dağıtım noktalarından gıda ve hijyen kiti gibi yardım malzemelerini alamadıkları ifade edildi.

‘Uzman sağlık hizmetlerine acil ihtiyaç var’

Tekerlekli sandalye gibi uygun yardımcı cihazların yetersiz olduğu ve rehabilitasyon hizmetleri gibi uzman bakımının kesintiye uğradığı belirtilen raporda “Depremlerde sağlık merkezleri tamamen yıkıldı veya ağır hasar gördü, sağlık personeli hayatını kaybetti, yaralandı veya yerinden edildi. Bunun sonucunda, engellilere yönelik olanlar dahil sağlık hizmetlerinde önemli aksamalar meydana geldi” bilgilerine yer verildi. Uluslararası Af Örgütü, mevcut ve günden güne ortaya çıkan ihtiyaçlara yanıt verilebilmesi için ruhsal sağlık ve psikososyal destek hizmetlerinin acilen arttırılması çağrısı yaptı.

Türkiye’ye destek verilmesi çağrısı

Türkiye’nin, ‘Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’ye taraf olduğuna dikkat çeken Af Örgütü, raporda şu görüşlere yer verdi:” Türkiye hükümeti ve insani yardım kuruluşları, hijyen tesislerini erişilebilir kılmayı ve yardım dağıtımını iyileştirmeyi içeren yöntemlerle engelli kişilerin ve onlara bakım sağlayanların gerektiği gibi desteklenmesini sağlamalıdır. Bu aynı zamanda yaş, cinsiyet ve engellilik durumuna göre tasnif edilmiş veri toplamayı ve analiz etmeyi kapsamalıdır. İhtiyaçları gözeten yeterli ve etkili hizmetlerin sunulması için bu veriler acil müdahalede yer alan insani yardım örgütleriyle paylaşılmalıdır.”

VOA Türkçe'de yer alan habere göre, Af Örgütü, uluslararası kuruluşlara da çağrı yaparak, Türkiye’nin desteklenmesini istedi. Mali desteğin arttırılması gerektiğine dikkat çeken Af Örgütü, “Uluslararası bağışçılar bu eşi benzeri görülmemiş kriz boyunca Türkiye’deki insani müdahaleyi desteklemek için daha fazlasını yapmalı ve engellilerin ihtiyaçlarını acilen karşılamak üzere teknik ve mali desteği arttırmalıdır” dedi.

Uluslararası Af Örgütü Kriz Müdahale Programı Araştırmacısı Matthew Wells, engellilerin insani müdahalede ihmal edildiğini söyledi. Wells, engellilerin yardıma ulaşamadığına dikkat çekerek, şu uyarıları yaptı: “Acil barınma düzenlemelerindeki ‘herkese aynı’ yaklaşımı, engellilerin onurlu yaşamı için özel gereklilikleri dışarıda bıraktı ve birçoğunu yardımlara eşit bir biçimde erişemez duruma getirdi. Türkiye hükümeti ve uluslararası bağışçılar dahil insani yardım aktörleri, insani müdahalenin engelliler dahil tüm depremzedeler için kapsayıcı olmasını sağlamak üzere acilen harekete geçmelidir. Engellilerin ihtiyaçları, oldukça gereksinim duyulan uzman desteği sağlanarak giderilmelidir. Af Örgütü depremlerin yol açtığı insani krizin boyutları ve ciddiyetinin farkındadır ancak acil durumun büyüklüğü ne olursa olsun engellilerin haklarına eksiksiz saygı gösterilmelidir.”

Uluslararası Af Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi Direktörü Nils Muižnieks, engellilerin hizmetlere eşit şekilde ulaşabilmesinin kritik önemde olduğu uyarısı yaparak, “Depremlerin ardından engelli kişileri desteklemekte temel yetersizliklerin olduğu açıkça ortada. Bu insani felaketin etkileri nesiller boyu hissedilecek. Engellilerin tesislere ve hizmetlere eşit şekilde erişebilmesi kritik önemdedir” dedi.