Sokak köpeklerine ötanazi yolunu açan yasa teklifi komisyonda kabul edildi

Sokak köpeklerinin, barınaklara alınması ve ötanazi adı altında öldürülmesinin yolunu açan yasa teklifi, TBMM Tarım Orman ve Köy işleri Komisyonu’nda, değişiklik yapılarak kabul edildi.

Teklifin en çok tartışma yaratan 5. Maddesinde yapılan değişiklikle, “ötanazi” ifadesi madde metninden çıkarıldı. Ancak Veteriner Hizmetleri Kanunu’ndaki esaslara göre ötanazi yapılmasının yolu açık tutuldu.

Hayvanları Koruma Kanunu’nda değişiklik yapılmasını öngören 17 maddelik yasa teklifiyle, yükümlülüklerini yerine getirmeyen belediye başkanlarına 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilmesinin de yolunu açıyor. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Meclis tatile girmeden teklifi yasalaştırmayı planlıyor.

İktidar partisinin, hayati tehlike oluşturdukları gerekçesiyle hazırladığı 17 maddelik yasa teklifi, 42 saati aşan görüşme maratonunun ardından AKP ve MHP milletvekillerinin oylarıyla komisyondan geçti.

Muhalefetin teklifin yeni yasama yılına bırakılması, tamamen çekilmesi veya ötanazi düzenlemesinden vazgeçilmesi önerileri iktidar kanadında kabul görmedi. Komisyondan geçen kanun TBMM Genel Kurulu’nda görüşülecek.

Görüşmelerde neler yaşandı?

Muhalefet ve hayvan hakları savunucularının “ötanazi” öngörmesi nedeniyle karşı çıktığı yasa teklifinin komisyondaki görüşmeleri, 17 Temmuz saat 14.00'te başladı ve ilk gün komisyon 18 saatlik mesai ile sabahladı.

Görüşmelerin ilk gününde, hayvan hakkı savunucularının salona girememesi gerginliğe neden oldu, komisyon toplantısı daha büyük olan TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu salonuna alındı.

Ancak bazı meslek örgütlerinin temsilcileri ve hayvan hakkı savunucuları salona alınmayınca, güvenlik görevlileri ile katılımcılar arasında arbede yaşandı.

Sivil toplum örgütü temsilcileri görüşmeleri komisyon salonunun bulunduğu koridordaki televizyondan izlediler.

Sokak köpeğinden kaçarken, bir aracın çarpması sonucu hayatını kaybeden 9 yaşındaki Mahra Melin Pınar’ın annesinin komisyonda, muhalefet milletvekillerine kızının ayakkabısını göstererek tepki göstermesi de komisyonda gerilimi tırmandırmıştı.

Yaklaşık 18 saatte ilk 3 maddenin kabul edilmesinin ardından görüşmeler 22 Temmuz Pazartesi günü saat 14.00’e ertelendi.

Koridordaki televizyon 'arıza' gerekçesiyle kaldırıldı

Pazartesi günkü görüşmelere, bir çok hayvan hakkı savunucusu ve meslek örgütlerinin temsilcileri alınmadı; girebilenler ise komisyonun bulunduğu koridora sokulmadı.

Komisyon salonuna giden koridordaki televizyonlar da “arızalandığı” gerekçesiyle kaldırıldı.

Muhalefet milletvekilleri, “televizyonları bile gözaltına aldınız” diyerek komisyon başkanı Vahit Kirişçi’ye tepki gösterirken, Türkiye Barolar Birliği Hayvan Hakları Komisyon Başkanı ve Türkiye Veterinerler Birliği Başkanı'nın da komisyona alınmaması tartışma yarattı.

Kediler kapsam dışına çıkarıldı, 'ötanazi' ibaresi çıkarıldı

Pazartesi günkü görüşmelerde, teklifin en çok tartışma yaratan 4 hayvanların barınaklarda tutulmasını içeren 4 ve “ötanazi” öngören 5. Maddeleri ile bu maddelere atıfta bulunan diğer maddelerde, AKP’nin verdiği önergeyle değişikliğe gidildi.

TİP Milletvekili Sera Kadıgil, teklifte “sokak hayvanları” ifadesine dikkat çekerek, bu haliyle sokak kedilerinin de kapsama gireceği uyarısında bulundu.

4. Maddedeki, “rehabilite edilenler” ifadesi, “Rehabilite edilen köpekler” şeklinde değiştirilerek, kedilerin kapsam dışında kalması sağlandı.

'Ötanazi' ifadesi çıktı, uygulama yolu açık tutuldu

Muhalefetin yanı sıra, iktidar partisi içinde de itirazların olduğu “ötanazi” uygulaması içeren 5. Madde üzerinde AKP değişiklik önergesi verdi.

Önergenin kabul edilmesiyle, “ötanazi” ifadesi madde metninden çıkarılsa da Veteriner Hizmetleri Kanunu’ndaki hükümlere göre ötanazi yapılmasının yolu açık tutuldu.

Muhalefetin 5. Maddenin teklif metninden çıkarılmasına ilişkin önergeleri ise reddedildi. Teklifin ilk halinde, hasta ve kuduz tehlikesi olanların yanı sıra, “kamu güvenliği bakımından tehlike oluşturması” halinde sağlıklı hayvanların da öldürülmesi öngörülüyordu.

Kabul edilen değişiklik önergesiyle, maddenin yeni hali şöyle oldu:

“Bakımevine alınan köpeklerden insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalığı bulunan ya da sahiplenilmesi yasak olanlarına 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen tedbir uygulanır.”

Veterinerlik Hizmetleri Kanunu’nun söz konusu maddesi şöyle:

“Hayvanlara ötanazi yapmak yasaktır. Ancak,

a) Hayvanlara acı ve ıstırap çektiren veya iyileşme durumu bulunmayan hastalık durumlarında,

b) Akut bulaşıcı bir hayvan hastalığının önlenmesi ya da eradikasyonu amacıyla veya insan sağlığı için risk oluşturan durumlarda,

c) Davranışları insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda, veteriner hekim tarafından ötanazi yapılmasına karar verilebilir. Ötanazi işlemi veteriner hekim tarafından veya veteriner hekim gözetiminde yapılır.”

Belediye başkanlarına hapis cezası yolu açılıyor

Komisyonda kabul edilen teklifle, evcil hayvanını sokağa terk edenlere yönelik para cezaları artırılırken, sokak hayvanları için barınak yapılması, sahiplendirilmesi, kısırlaştırılması ve ötanazi konusunda belediyeler sorumlu tutuluyor.

Kabul edilen teklifte yer alan diğer bazı önemli düzenlemeler şöyle:

• Hayvanları Koruma Yasası’nda yer alan, “tıbbi gerekçeler hariç hayvanlara ya da onların ana karnındaki yavrularına veya havyar üretimi hariç, yumurtalarına zarar verebilecek suni müdahaleler yapma, yabancı madde verme” yasağı da kaldırılıyor.
• Mevcut yasadaki “yakala-kısırlaştır-sal” yöntemi terk edilerek “yakala-kısırlaştır-tut-sahiplendir” metoduna geçiliyor. .Bakımevlerine alınan hayvanlar, Tarım ve Orman Bakanlığı veri sistemine kaydedilecek, rehabilite edilenler, sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevlerinde barındırılacak.
• Sahipli hayvanını sokağa terk edenlere yönelik idari para cezaları artırılırken, bakımevlerindeki hayvanları başka bir yere bırakan belediyelere de yaptırım uygulanacak. Bu çerçevede hayvanını sokağa terk edenlere 60 bin lira, barındırılan hayvanı sokağa terk eden belediyelere de hayvan başına 50 bin lira idari para cezası verilecek.
• Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu 25 bini aşan belediyeler, sahipsiz veya güçten düşmüş ya da tehlike arz eden hayvanların korunması ve sahiplendirilinceye kadar bakımının yapılması ile rehabilitasyonunun sağlanması amacıyla hayvan bakımevleri kuracak. Belirtilen hayvanlar, ilgili belediyeler tarafından hayvan bakımevine götürülecek. Hayvan bakımevi kurma zorunluluğu olmayan belediyeler ile il özel idareleri, sorumluluk alanındaki bu hayvanları en yakın hayvan bakımevine götürecek.
• Sokak köpekleri için gerekli kaynağı ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile hayvanlar için ayrılan kaynağı başka amaçlarla kullanan belediye başkanı ve belediye yetkililerine 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilecek. Söz konusu belediyeler 31 Aralık 2028'e kadar belirtilen hayvan bakımevlerini kurmakla ve mevcut bakımevlerinin koşullarını iyileştirmekle yükümlü olacak.
• Belediyeler, 31 Aralık 2028'e kadar hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon işlemlerini gerçekleştirmek ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinin binde 5'i oranında kaynak ayıracak. Bu oran, büyükşehir belediyelerinde binde 3 olarak uygulanacak. Ayrılan ödenekler başka bir amaç için kullanılamayacak.
• Kedi ve köpek sahipleri, hayvanlarını en geç 31 Aralık 2025'e kadar dijital kimliklendirme yöntemleriyle kayıt altına aldırmak zorunda olacak.

Ayşe Sayın/BBC Türkçe