Orman Genel Müdürlüğü yangınlar ve önlemler konusunda büyük bir kumar oynuyor

OGM büyük bir kumar oynuyor. 2022’de yangın sayısı ve yanan alan miktarı 2020 öncesine benzerse kazanmış, 2020 veya 2021'deki miktarlara ulaşacak olursa kaybetmiş olacak.

Orman Genel Müdürlüğü 31 Temmuz’da 2022 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu’nu yayımladı. Raporda geçmiş altı aya dair uygulamalar ve harcamaların yanı sıra gelecek altı ay için de hedeflere yer verildi. OGM’nin bu raporu’yla ilgili Yeşil Gazete'den Cansu Acar,  Prof. Dr Erdoğan Atmış ile önemli değerlendirmelerde bulundu ve yayınladı.. Buna göre;  

Verileri Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi‘nden Prof. Dr. Erdoğan Atmış, Yeşil Gazete için değerlendirdi. Ancak Atmış’ın değerlendirmelerinin öncesinde verilere bir göz atalım;

• OGM’ye tahsis edilen 6 milyar 220 milyon TL.
• Haziran sonu itibarıyla 2,4 milyar TL harcama yapılıyor.
• Uçak alımı (400 milyon TL) ve helikopter alımı (4 adet için 2 milyar TL) yapılmıyor.
• Bin 250 adet fotokapandan da bir adet dahi satın alınmıyor.
• Dört adet drone, bin 500 adet Yangın Cell sistemi de asla alınmayanlar arasında.
• Planlanan tutarla 95 adet alınması planlanan arazöz de yalnızca 48 adet alınıyor.
• Kar amacı gütmeyen kuruluşlara 5 milyon lira transfer ediliyor.
• Ağaçlandırma için 388 bin TL öngörülmesine rağmen 150 bin TL harcama yapılıyor. Bunun üçte biri endüstriyel ağaçlandırmada kullanılmış.
• Orman Koruma ve Yangınla Mücadele projesi için ise 107 milyon liralık ödenekten ilk altı ayda 7 milyon TL kullanılmış.

Erdoğan Atmış, 2020 ve 2021 yılllarındaki orman yangınlarına karşı yapılan mücadelenin başarısız olmasının en önemli nedenlerinden birinin orman yangınlarıyla mücadelede bütçe yetersizliği ve bu yüzden araç gereç ve işçi temininde kısıntıya gidilmesi olduğunu belirtiyor. Peki 2022 verileri ne söylüyor?

‘Artması gereken bütçe azaltılıyor’

2022 verilerinin ormansızlaşma, yangınla mücadele ve orman varlığı için nasıl bir gerçekliğe işaret ettiğini sorduğumuz Erdoğan Atmış, Türkiye Ormancılar Derneği tarafından yayımlanan ve editörü olduğu “Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması” başlıklı kitapta da yer verdiği şu ifadeleri kullanıyor:

“2018 yılından beri ülkede devam eden ekonomik kriz nedeniyle yangınla mücadeleyle ilgili yatırım bütçesi aslında arttırılması gerekirken, daha da azaltılıyor.

Orman Genel Müdürlüğü Yatırım İş Programlarına bakıldığında; OGM özel bütçesinden orman yangınlarıyla mücadeleye 2017 yılında 152 milyon TL ayrılmışken, bu miktar 2018’de 191 milyon TL’ye çıkarıldı.

Enflasyon, orman yangınları ve OGM’nin döner sermayesi

Fakat zaman içinde ekonomik krizin derinleşmesiyle bu bütçe önemli miktarda azaltıldı, 2019 yılında 28 milyon TL, 2020’de 56 milyon TL ve 2021 yılında da 67 milyon TL olarak gerçekleşti.

Ülkede yaşanan yüksek enflasyon da hesaba katılırsa, orman yangınlarıyla mücadeleye ayrılan payın her geçen yıl ciddi oranda azaldığı ortaya çıkıyor.

2021 yılında yaşanan mega yangınlardan ve 140 bin hektar gibi rekor seviyede orman alanının yanmasından sonra yükselen tepkilerle OGM özel bütçesine 400 milyon TL, döner sermaye bütçesine de 2 milyar TL uçak ve helikopter alımı için bütçe eklendi.

‘OGM’nin yangınla mücadele için bütçesi yalnızca 107 milyon TL’

Böylece OGM yangınla mücadele yatırım bütçesi toplamda 2,5 milyar liraya ulaştı. Fakat bu uçak ve helikopterlerin alınması işinin Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından yapılacağı ilan edildi. Bu durumda helikopter ve uçak için ayrılan miktarları düşünce 2022 yılında yangınla mücadele için OGM’nin kullanacağı bütçe 107 milyon TL.

Ne yazık ki bu miktar 2017 ve 2018 bütçelerinde ayrılan payların altında kalıyor. Bu durumda orman yangınlarıyla mücadelede işçi alımında da yeni bir yapılanmaya gitmek çok zor görülüyor.

OGM 2012-2022 Yılları Arası Orman Yangınlarıyla Mücadele Yatırım Bütçesi (Bin TL) (OGM, 2022a) – Kaynak: Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması

Orman yangınlarıyla mücadeleye ayrılan bütçe yetersizliği 2021 mega yangınlarında da ortaya çıktı.

Yangınlarla mücadele sırasında yapılan harcamalar o yılın bütçesindeki miktarı oldukça aştı.

Orman Genel Müdürlüğü 2021 yılı Faaliyet Raporu’na göre; OGM özel ve döner sermaye bütçesinden o yıl için işçi ücretleri de dahil orman yangınlarına ayrılan bütçe 1 milyon 807 bin 941 TL iken, yangınların felakete dönüşmesi nedeniyle yapılan harcamalar 8 milyon 190 bin 302 TL olarak gerçekleşti.

Bu gerçekleşmenin 5 milyon 682 bin 618 TL’lik kısmı OGM Döner Sermaye Bütçesi’nden kaşılandı. Bu rakamlar orman yangınlarına karşı mücadelenin oldukça maliyetli bir iş olduğunu gösteriyor.

Bu nedenle yangınların felakete dönüşmesini önlemek için, yangın öncesi yangınla mücadeleye ayrılan payı arttırmak, hem yanacak alanların artmasını, hem de büyük yangınlara dönüşen yangınları söndürmek için harcanan para miktarının bütçenin kat kat fazlasına çıkmasını önleyecek.”

Yangın sezonundan sonra helikopter ve uçak alımı…

Ormanlar yanarken kamuoyunun uçak ve helikopterlere ilişkin eleştirileri sonrasında OGM’nin yaptığı hesap kitabı ise Atmış şu sözlerle gözler önüne seriyor:

“Alıntıdan da anlaşıldığı gibi, bizlerin orman yangınlarıyla mücadele bütçesinin azaltıldığına ilişkin yaptığımız eleştiriler ile muhalefet ve kamuoyunun halkın uçak ve helikopter eksikliği konusundaki eleştirileri, hem bütçeyi şişirmek, hem de uçak ve helikopter alınacakmış gibi göstermek için bütçeye konmuş, fakat ekonomik kriz nedeniyle elde para olmadığı için bu uçak ve helikopterler alınamadı. Bunların temmuz ayından sonra alınmasının da yangınla mücadeleye bir katkısı olmayacak.

Büyük bir ihtimalle bu harcama kalemleri sene sonuna kadar yapılmayacak. Bu durumda yangınla mücadele bütçesi yine 2018 yılının çok altında 106 milyon TL olarak kalacak. Oysa bu miktar 2018 yılında 191 milyon TL idi.”

2022 yılı Orman Yangınlarıyla Mücadele Bütçesinde ilk 6 ayda yapılan harcamalar.

Orman yangınlarına ayrılan bütçenin yangın mevsiminden önce harcanarak yangına karşı gereken önlemlerin alınması gerektiğinin altını çizen Atmış, yukarıdaki tabloda da yer alan kalemlere ilişkin olarak şunları söylüyor:

“Tüm bu kalemleri topladığımızda Orman Genel Müdürlüğü 2022 yılında orman yangınlarıyla mücadele için toplamda 2 milyar 700 milyon 555 bin TL bütçe ayırmışken, yangın sezonunun başlamasından önceki ilk altı ayda bütçede yer alan kalemlerden çoğunda alıp yapmayarak sadece 204 milyon 229 bin TL harcadı. Yani ayrılan bütçenin sadece yüzde 7,6’sını harcadı.”

Oysa orman yangınlarıyla ciddi bir şekilde mücadele yapılması için bu alımların tümünün yapılması ve ayrılan bütçenin tümünün yangın mevsiminden önce alınmış olması gerektiğini vurgulayan Atmış, “Bu ihtiyaçların yangın mevsiminden sonra yapılacak olmasının yangınla mücadeleye hiçbir katkısı olmaz. Bunun daha önce de bahsettiğim gibi ülke ekonomisinde yaşanan krizle ilişkili olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullanıyor ve ekliyor:

“Tıpkı sağlık, eğitim vb. bir çok alanlarda bütçe kısıtlamasına gidildiği için, hem bu tür bütçeler oluşturulurken düşük tutuluyor, hem de bütçenin düşük tutulmasıyla yetinilmeyerek harcama kalemlerindeki alımların önemli bir kısmı yapılmıyor.

OGM’nin kumarı: Kaybeden sadece onlar olmayacak

Orman Genel Müdürlüğü bunu üstelik Türkiye’de önceki dönemlere göre 20 kat fazla (140 bin hektar) orman alanının yanmış olduğu 2021 yılının ertesindeki yıl için yapıyor. Bu şekilde büyük bir kumar oynuyor. 2022 yılında yangın sayısı ve yanan alan miktarı 2020 yılı öncesi yıllara benzer olursa kumarda kazanmış olacaklar, fakat yanan orman alanları 2020 veya 2021 yıllarındaki miktarlara ulaşacak olursa kaybetmiş olacaklar.

Fakat unutmayın ki kaybeden sadece onlar olmayacak, bütün ülke ve ormanlarımız da kaybetmiş olacak. Oysa Orman Genel Müdürlüğü aşırı odun üretimi ve ormanların ormancılık dışı amaçlara tahsisi nedeniyle son yıllarda aşırı miktarda gelir kazanıyor. Bu gelirin bir kısmını orman yangınlarıyla mücadeleye harcamaktan kaçınıp, hazineye gelir olarak aktarması akıl dışı bir şey.”

OGM ormanların işletilmesine 11 milyon TL harcadı

OGM’nin raporunda ormanların işletilmesi için ilk altı ayda 11 milyon 685 bin TL harcandığı belirtiliyor. Atmış bu işletmelere ilişkin de şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Ormanlarda insan faaliyetlerini arttıran madencilik, enerji, turizm vb. ormancılık dışı amaçlarla yapılan tahsisler aksine Orman Genel Müdürlüğü’ne gelir sağlıyor. Mesire alanları (artık orman park olarak adlandırılıyor) buna dahil, fakat asıl kalem odun üretimi için yapılan faaliyetlere ait harcamalar.”

Kaynak: Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması

OGM’nin raporunda ayrıca endüstriyel ağaçlandırmaya dair hedeflere yer veriliyor:

• Endüstriyel ağaçlandırmaya uygunluğu tespit edilen toplam 330 bin hektarlık potansiyel alanda uygulama oranı yüzde 9’dan yüzde 100’e çıkarılacaktır.
• Orman varlığı, ülke toplam alanının yüzde 30’una çıkarılacaktır.

İlk altı ayda ise ağaçlandırma için 388 bin TL öngörülmesine rağmen 150 bin TL harcama yapılıyor. Bunun üçte biri endüstriyel ağaçlandırmada kullanılmış.

Kaynak: Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması

Türkiye Ormancılığı 2022: Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması kitabında konuya ilişkin olarak şu bilgilere yer veriliyor;

• 2013’ten sonra başlatılan endüstriyel ağaçlandırma çalışmaları, bu yıldan sonra ağaçlandırma miktarlarına dahil oluyor. Yapılan ağaçlandırmalar mevcuttaki doğal ormanların tıraşlanması sonucu açılan orman alanlarında yapılıyor.
• 2021’de de 24 bin hektara ulaşan endüstriyel ağaçlandırma miktarı, o yıl 35.371 bin hektar olarak gerçekleşen toplam ağaçlandırmaların büyük bir kısmını oluşturuyor.
• Endüstriyel ağaçlandırmadan geriye devlet tarafından yapılan sadece 11.313 hektarlık bir ağaçlandırma kalıyor. Bu da yıllık ağaçlandırma miktarları içinde oldukça küçük bir miktara işaret ediyor.

‘Mümkünse ormancılık teşkilatı ekoturizm konusuna el atmasın’

Son olarak OGM’nin ekoturizm hizmetlerinin yaygınlaştırılması hedefini sorduğumuz Erdoğan Atmış, şunları söylüyor:

“Mümkünse ormancılık teşkilatı ekoturizm konusuna el atmasın. Ekoturizmin kitle turizminden farkını bile bilmiyorlar. Gerçekten korunması gereken milli park, tabiat parkı gibi korunan alanlara cam teras, araba yolu, piknik alanı yaparak oraların koruma niteliğini bile ortadan kaldırdılar.”