Heybeliada’nın son atları da yerinden yurdundan edildi

Heybeliada'nın son atları da yerinden edildi. 2021'de yıkılan ahırların yerine yenileri yapılmayınca atlar sırtında saman taşıyan Adalıların desteğiyle bakılıyordu. Adalılar İBB'nin sözünü yerine getirerek yıktığı ahırları yeniden yapmasını, atların ait oldukları yerde, Heybeliada'da sağlıklı bir şekilde yaşamasını istiyor. Atların sahibi ise tepkili: Resmen atlarıma çöktüler.

Heybeliada’nın son atları da yaşam alanlarından koparıldı. 10 Ekim saat 12.00 sularında Heybeliada’da kalan dört yetişkin at ve bu yıl doğan Ateş ve Korkut adındaki iki tay İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Zabıtası tarafından alınarak Büyükada’daki İBB İspark Ahırı’na götürüldü. Olayla ilgili tutanakta şu ifadelere yer verildi:

“10.10.2023 tarihinde Adalar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, İBB Veteriner Hizmetleri Müdürlüğü ve Adalar Belediyesi Heybeliada Zabıta Birimi personellerince Çetin Erdem’e ait … çip numaralı dört at ve iki tay teslim alınarak Büyükada at ahırlarına götürülmek üzere İBB Veteriner Hizmetleri Müdürlüğüne teslim edilmiştir.”

‘Resmen atlarıma çöktüler’

Yeşil Gazete’nin ulaştığı atların sahibi Çetin Erdem ise atların kendisinden rızası dışında alındığını ve bu yaptırıma karşı çıktığını belirtti. Eski faytonculardan olan Erdem, Adalıların yardımıyla atlara Heybeliada’da baktıklarını ifade ederek atların elinden alınmış olmasına tepki gösterdi:

“[Atlar] Benim isteğimle alınmadı. Geldiler, atlarımı aldılar gittiler. Benim ahırım vardı burada. Geldi ahırımı yıktı. Ahırım bir sene önce yıkıldı. Atlarım ormanda geziyorlardı. Ne gerekiyorsa yapacağım, mahkemeye vereceğim. Ben faytonumu da satmadım. Sucuk oldu atların hepsi ben de atlarım kesilmesin diye böyle bakıyordum işte. Adalar’da yardım edenler vardı. Yemimi, samanımı alıyorlardı. Resmen atlarıma çöktüler yani. Atların hepsi benim üzerime kayıtlı. Benim ahırımı yıktılar, ahırımı yıkmasalar ben niye atlarımı ormanda bırakayım ki… Sabahın 5.00’inde geldiler ahırımı yıktılar.”

Adaların Atları Platformu da bu yıkıma işaret ederek İBB’nin verdiği sözü hatırlattı. Yıktığı ahırların yerine yenisini yapma sözünü tutmasını isteyen platform üyeleri, 2020’de atlar sağlıklı ahırlara sahip olsun diye 60 binden fazla imza toplamıştı. Ancak 2021’de COVID19 karantina sürecinde ahırlar yıkılmıştı.

‘Atlar toplama kampına gitti’

Adalılar atların sağlıklı yaşam koşullarının yeniden tesis edilerek atların ait oldukları yaşam alanında bakılmasını istiyor. Atlar Heybeliadalılar tarafından sırtlarda taşınan samanlar, camlardan uzatılan yiyeceklerle beslenecek kadar sahiplenilmişti. Tam da bu noktada Dünya Mirası Adalar’dan Derya Tolgay, ahırlar yıkıldıktan sonra Heybeliada’da kolektif bir şekilde yaşatılmaya çalışılan atlarla ilgili şunları söyledi:

“Saman balyalarını kadın arkadaşlarım -75 yaşındalar- sırtlarında taşıdılar bu hayvanlar için. Çöpleri yemesinler, belli bir yerde tutalım, orada yesinler diye… İmkansızı yapmaya çalıştılar ve biz sivil inisiyatif olarak kolektif ahır çizdik, verdik bunlara ve söz verdiler ahır yapacağız diye. İBB’nin sözü var. O ahırı yapmadılar. Bu ahır olmadığı için de atlar şimdi böyle toplama kampına gitti.”

Heybeliada’daki atlar ‘toplama kampı’na gitmesin diye…

Adaların Atları Platformu’nca Yeşil Gazete’ye yapılan toplu açıklamada ise konuyla ilgili şunlar dile getirildi:

“İBB satın aldığı atları toplayıp Büyükada’da ahıra kapattı, sonra diğer adalardaki ahırları yıktı, satın alamadıkları atlar ahır olmayınca sefil oldu, sonra  onları da Büyükada’ya götürüp ahıra kapattılar. Heybeli ve Burgaz’da ahırları ve atlarımızı geri istiyoruz. tüm Adalar’da atların ahıra hapsedilmeyip hayatın içinde olmasını istiyoruz.”

Derya Tolgay da atların sahibinin atlarının ‘toplama kampı’ denilen İBB’nin İspark At Ahırları’na götürülmesini istemediği, atların Heybeliadalılar tarafından gizli saklı da olsa bir şekilde sahiplenildiği, kış şartlarında üşümesinler diye bahçelerde kurulan çadırlarda bakıldığını anlattı:

“Ama esas olarak en önemlisi biz bunları gizli saklı yaptık. Çünkü hem Valiliğin, hem İlçe Tarım’ın, hem Adalar Belediyesi’nin, hem büyükşehirin anlaştığı bir konu var: Adalar’da at kalmasın. Eğer bugün Adalar’da at varsa onlar şu nedenle varlar: çünkü o atlar orada kaldığı sürece o ahır alanı İBB’nin. Ahır olmazsa o ahır alanını İBB kaybediyor. Velhasıl hayvanlar bugüne kadar bakılabiliyorlardı. Ama sonra bahçe de kalmadı bakılabilecek ve hayvanlar artık ortalıkta dolanmaya başladı, çöpleri karıştırmaya başladılar. Kimisi çok rahatsız oldu, kimisi eliyle besledi. Penceresinden at besleyenler de vardı.”

Fotoğraf: Anonim

“Atların Adası olma durumunu çok hızlı unuttuk. Millet olarak her şeyi çok hızlı unutuyoruz” diyen Tolgay şunları aktardı:

“Topu topu iki buçuk sene önce 1800 tane at vardı. Şimdi bir tane bile at görmüyoruz ve çok hızlı da unutuyoruz. Bu atlar orada doğdu, büyüdü, yurtları orası. Aynı bizleri söküp atmaları gibi hayvanları da oradan alıp söküp götürüyorlar. İnsanın gerçekten içi paralanıyor. Biz de unutmamaya çalışıyoruz.”

Adaların Atları Platformu’ndan Siren İdemen ise şunları dile getirdi:

“Bizim talebimiz Heybeli’de İBB’nin ahır yapmak üzere Orman İdaresi’nden kiraladığı alanda yeni, sağlıklı düzgün ahır yapması ve burada doğan atların ‘yuvalarına’ dönmesi. Atların tanıdıkları, bildikleri ortama kavuşmaları, insanların da bugüne kadar hayatlarının doğal bir parçası olan atlarla ilişkisinin koparılmaması.”

Doğa Su da Heybelia’da mevcut yerine ahır ve padok alanı yapılmasını istediklerini belirterek “Her adanın kendi atlarıyla, atlarla terapi ve güven tekniği ile barış içinde yaşamak istiyoruz” dedi.

Heybeliada’da Mart 2023’te doğan tay ve annesi. – Fotoğraf: Dolunay Varol Baykul, Eylül 2023.

Adaların Atları Platformu üyelerinin ortak talepleri ise şöyle:

• Heybeliada ve Burgazada’da İBB tarafından yıkılan ahırların, mevcut yerinde yeniden yapılmasını istiyoruz. Çünkü atlar tarihsel olarak adalarda hayatın bir parçasıdır. İBB atları yuvalarından sürgün etmemeli. Büyük bölümü artık İBB tarafından satın alınmış olsa da, atların Büyükada’daki İBB ahırında kapalı tutulmak yerine her adada, sağlıklı ahırlarda barındırılması gerekiyor. Üstelik atların ada ormanlarında dolaşması hem atların sağlığı ve mutluluğu için ihtiyaç, hem adanın toprağı, ormanı için faydalı.
• İBB atları satın aldıktan sonra, 2021 yılı baharında Heybeliada ve Burgazada ahırlarını yıkarken, yenisini yapma sözü vermişti. Büyükada, Heybeliada ve Burgazada’daki ahır arazileri 1960’lı yıllarda İstanbul Belediyesi tarafından Orman İdaresi’nden ahır olarak kullanılmak üzere kiralanmış bulunuyor. İBB burada üzerine düşeni yapıp atların evini yeniden yaparsa, hem atlar yuvalarında sağlıklı yaşama imkânına yeniden kavuşacak, hem de İBB, atları satın aldıktan sonra hayata geçirdiği Atlı Zabıta uygulamasını Büyükada dışında da gerçekleştirebilecek.
• Adalar’da ne yazık ki sık sık orman yangınları oluyor. Bunun en önemli sebeplerinden biri ormanda ateş/mangal yakan ziyaretçiler. Ziyaretçi baskısının kontrol edilemediği ilçemizde, atla devriye gezilmesi yangına karşı çok etkili bir önleme yöntemi. İBB Atlı Zabıta Birimi Adalar’da satın alınan atların bir bölümünü zabıta atı olarak eğitti. Hayatın içinde, hareket halinde olan zabıta atları, İBB’nin Büyükada’daki İspark Ahırı’ndan dışarı çıkardığı tek atlar. Burgazada ve Heybeliada’da ahır yapıldığı zaman zabıta atları burada da barınacak ve hayatın içinde olabilecek. Biz o ahırın bir an önce yapılmasını, zabıta atı olmasa bile adanın atı olan tüm atlara ahırda yer verilmesini istiyoruz.
• Atlar ada ekosisteminin parçasıdır. Yıllardır ada ormanlarında otlayan atlar çalıların aşırı büyümesini, ormanın tutuşmaya hazır kuru ot ve dallarla dolmasını engeller ve bu, orman yangınlarının önlenmesi açısından çok önemlidir. At gübresi de ormanın sağlıklı olmasında pay sahibidir. Ekosistem bir bütündür, atları ada ekosisteminden çıkarmak adanın dengesini bozar, bozuyor.
• Adalar’ın bu yıl açıklanan 1/5000’lik Koruma Amaçlı İmar Planı’nda ahır alanları ‘Belediye Hizmet Alanı’ olarak gösterilmiş. İBB, ahır yapmak kaydıyla elinde bulunan bu arazide ahırdan başka bir şey yaparsa alanı kaybedebilir, burada yapılaşmanın önü açılabilir. Atların adalardaki evi burada olduğu, araziler bu amaç için tahsis edildiği halde İBB’nin ahır yapma görevini, verdiği sözü neden gerçekleştirmediğini anlamıyoruz. Heybeliada’da kalan son atlar, ahırları olmadığı için zor duruma düşmüşken İBB neden hâlâ ahır yapmıyor, ahır yapmak yerine atları Büyükada’da İspark Ahırı’nda kapalı tutmaya götürüyor?
• Adaların Atları Platformu ve Heybeliada’nın birçok sakini olarak, atları hayatımızın içinde geri istiyoruz. Atlar sadece varlıklarıyla bile adaya, hepimize iyi geliyor. Atların sağlıklı koşullarda barındığı, iyi bakıldığı şartları sağlamak, İBB de dahil olmak üzere hepimizin atlara borcumuzdur.
• Atların hayatın içinde yer aldığı bir başka yöntem de, Türkiye’de birçok belediyenin hizmet olarak sunduğu atla terapi uygulaması. Adalar’dan yüzlerce at satın almış ve başka ilçelerde atları engellilerle, çocuklarla buluşturan İBB’nin, atla terapiyi Adalar ilçesinde hayata geçirmesini istiyoruz.