Türkiye - Azerbaycan İlişkileri... (4)

Askeri Stratejik İş birliği Alanında İlişkiler

25 Şubat 2020 tarihinde Bakü’de düzenlenen ve iki ülkenin Cumhurbaşkanının katılımıyla yapılan Türkiye-Azerbaycan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi'nin 8. Konferansında iki ülke açısından önemli anlaşmalar yapıldı. Konferans sonrasında yapılan açıklamada iki ülke arasındaki ikili ilişkilerin stratejik alanda da güçlendirmek için yapılan 13 anlaşmanın ypıldığı bir ortak bildiride açıklandı. Yapılan anlaşmalar şu alanları kapsamaktadır:

• Askeri Mali İşbirliği Anlaşması,

• Tercihli Ticaret Anlaşması,

• Güvenlik İşbirliği Anlaşması Ek Protokolü,

• Vize Muafiyeti Anlaşması.

• Yapılan anlaşmalar ve bildiri

Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararıyla 2020 yılının 31 Mayıs tarihinde onaylanarak; Türkiye Cumhuriyeti tarafından ise 2 Haziran 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardında yürürlüğe girmiştir. Vize Muafiyeti Anlaşması kapsamında  1 Eylül 2019 tarihi iki ülke vatandaşları için vize muafiyeti getirilerek 90 gün süreyle vize alma yükümlülüğünden muaf tutulma kararı yürürlüğe girmiştir.

Yapılan askeri anlaşmada Azerbaycan Ordusu'na 200 milyon Türk Lirası tutarında Türkiye üretimi olan SİHA’lar, Altay tankları ve Atak helikopteri satılacağı belirtilmiştir.

Türkiye ve Azerbaycan arasında askeri stratejik alanda en büyük anlaşmalardan biri 16 Ağustos 2010 tarihinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü'de imzalandı. Bu anlaşma "Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması" şeklindedir. Anlaşmada BMGK-ın 51. Maddesi olan meşru müdafaa gereğince taraflar askeri lojistik alanında gerekli önemlerin alınması konusunda anlaşmışlardır.  Buna göre BMGK-ın 51. Maddesine uygun olarak aşağıdaki belirtilen hususlarda karşılıklı yardım sağlanacaktır.  

• İki Tarafında askeri savunma gereksinimlerinin ve güvenliği sağlanması amacıyla gerekli askeri lojistik teçhizatın sağlanması,

• Ortak savunma sistemlerinin üretimine başlanması,

• Ortak savunma amaçlı hizmetlerin sağlanması,

• Ortak askeri tatbikatların gerçekleştirilmesi,

• İki ülkenin de Silahlı kuvvetler için Askeri personellerin alanlarında uzmanlık eğitimi verilmesi,

• Saldırı durumunda silahlı kuvvetlerin lojistik desteğinin derhal sağlanması.

Askeri savunma sanayi alanında önemli şirketlerden olan Askeri Elektronik Sanayi isimli ASELSAN, Azerbaycan'ın geliştirdiği askeri teçhizatlarını akıllı hale getirmesinde büyük katkıları olduğunu söyleyebiliriz. İki ülke arasında 2010 yılında yapılan anlaşma gereğince Roketsan üretimi Kaplan roketleri, roketatar Kasırga TR-300, TB-2 Bayraktar SİHA Azerbaycan ordusu envanterine verilmiştir.

2018 yılında Azerbaycan’da düzenlenen askeri geçit töreninde Roketsan'ın üretimim olan uzun menzilli hava savunma füzesi olan SOM B1 füzesi ilk defa sergilendi. Ayrıca bu askeri geçit töreninde Türk Silahlı Kuvvetleri askerleri katılım sağlamıştır. İlaveten de belirtilmesi gereken önemli hususlarda biri de "Turaz Şahini" isimli birçok ortak askeri tatbikatın yapılmasıdır. Nitekim Ermenistan’ın Azerbaycan’ın Tovuz bölgesine yönelik saldırısında kısa süre sonra 29 Temmuz-10 Ağustos 2020 tarihinde ortak askeri tatbikat gerçekleştirilmiştir.

9 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Bayrak gününde Türkiye Cumhuriyeti’nin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar Azerbaycan’a resmi ziyaret gerçekleştirdiler. Yapılan resmi ziyarette Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile bir araya gelen Türkiyeli Bakanlar Şuşa şehrinin muzaffer Azerbaycan ordusu tarafından geri alınmasında dolayı İlham Aliyev’i ve Azerbaycan halkını tebrik ettiler. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti’nin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu konuşmasında 9 Kasım Azerbaycan’ın bayrak gününde Bakü’de kabul edildikleri için teşekkürlerini bildirdiler

27 Eylül-10 Kasım tarihleri arasında 44 günlük Azerbaycan ordusunun galibiyetiyle sonuçlanan İkinci Karabağ savaşı esnasında Türkiye üretimi TB-2 Bayraktar isimli SİHA'nın büyük derecede önemli olduğunu söyleyebiliriz. Ermenistan ordusunun tankları ve askeri lojistik teçhizatlarının yok edilmesinde TB-2 Bayraktar SİHA-I kullanılmıştır. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 10 Kasım 2020 tarihli kararıyla Azerbaycan’ın zafer günü ilan edilmiştir. Fakat bilindiği üzere 10 Kasım tarihi Türkiye Cumhuriyeti’nde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ölüm yıldönümü olması sebebiyle, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın kararıyla değiştirilerek 2020 yılı 8 Kasım'da Dağlık Karabağ bölgesine ait olan Şuşa şehrinin işgalden kurtarıldığı gün Azerbaycan’da Zafer günü olarak kabul edildi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın kararıyla 10 Aralık 2020 tarihinde başkent Bakü’de askerî geçit töreni düzenlendi. Askerî geçit törenine Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi katılım sağlamıştır. Azerbaycan Ordusu'ndan, zafer ile sonuçlanan 44 günlük ikinci Karabağ savaşında hayatını kaybeden 2873 şehit Azerbaycan askerinin anısına Türk Silahlı Kuvvetlerinde 2783 askeri personel geçit törenine katılmıştır. Askeri geçit töreninde Türk askerinin katılımı, bir anlamda Nuri Paşa komutasındaki Türk Ordusu'nun 1919 yılında Bakü şehrinin işgalci kuvvetlerden kurtarmasını hatırlatıyor. 

İki ülke yetkilileri arasında 10 Aralık 2020 tarihinde Bakü’de imzalanan anlaşmada, Azerbaycan ve Türkiye arasında pasaportun kaldırılarak kimlik ile geçişin sağlanması olmuştur. Azerbaycan ve Türkiye arasında tarihsel bağların günümüzde de kardeşlik bağlarıyla örtüştüğünü görmekteyiz. Azerbaycan Cumhuriyeti merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in sözüyle bu ilişkileri kısaca şöyle anlatabiliriz:

İki devlet Tek Millet!  Azerbaycan-Türkiye! 

Sonuç olarak, Azerbaycan ve Türkiye arasında ilişkiler uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. Diplomatik ilişkilerin 1918 yılında gerçekleştiği fakat Azerbaycan’ın bağımsızlığını kaybetmesi üzerine çok uzun sürmediği görülmektedir. 1991 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını kazanması üzerine iki ülke arasından diplomatik ilişkilerin kurulduğu görülmektedir. İki ülke arasında ilişkilere dikkat edersek 2000 yılı sonrasında ekonomik alanda büyük derecede ilerlemeler kaydettiğini ve bu ilişkilerin gelecekte de daha üst sevilerde sürdürüleceğini açıkça söyleyebiliriz. Ayrıca iki ülke arasında gerek askeri, gerek ekonomik, gerekse de teknolojik alanda iş birliğine önem verildiği ve diplomatik tüm alanlarda ilişkilerin yürütüldüğü görülmektedir. İki ülkenin de uluslararası arenada birbirlerine destek oldukları açıkça görülmektedir. Dağlık Karabağ sorununun gerek askeri gerekse de diplomatik yolla çözümü çerçevesinde Türkiye tüm destek ve imkânlarıyla Azerbaycan’ın yanında olduğu sonucuna varılmıştır.

.....

Yararlanılan Kaynaklar

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 361. Aras ASLANLI. (2020, 07 06).

Anadolu Ajansı. Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin stratejik niteliği derinleşiyor:

https://www.aa.com.tr/tr/analiz/azerbaycanturkiye-iliskilerinin-stratejik-niteligi-derinlesiyor/1901031

ASLANLI, A. (2020, 01 10). Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkileri stratejik boyutlar kazanıyor.

Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/analiz/turkiyeazerbaycan-ekonomik-iliskileri-stratejik-boyutlar-kazaniyor/1698615

Azerbaycan Cumhuriyeti Resmi Sayfası. (2020, 11 26).

Azerbaycan Cumhuriyeti Hakkında, https://azerbaijan.az/information/106. https://azerbaijan.az/information/106 

Azerbaycan Savunma Baknalığı Resmi Sayfası. (2020, 12 3).

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının məlumatı. https://mod.gov.az/az/news/azerbaycan-respublikasi-prezidentininadministrasiyasinin-melumati-33986.html

Cumhuriyet Haber Sayfası. (2009, 10 03).

Cumhuriyet'in Kuruluşu. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/cumhuriyetin-kurulusu-96660

Ece GÖKSEDEF. (2020, 10 02).

BBC Türkiyehttps://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54379105.

BBC Türkiye: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54379105

Elsevar Salmanov. (2019, 10 29). Millî Mücadele Döneminde Türkiye-Azerbaycan İlişkileri: Atatürk ve Nerimanov Şahsiyetleri. http://newtimes.az/tr/politics/6302/

Elvin ABDURAHMANLI. (2020, 12 11). Turk Birliği Derneği resmi sitesi, https://turkbirligi.com.tr/kafkasya-jeo-politiginde-azerbaycanin-daglik-karabag-zaferi/.

Dağlık Karabağ: https://turkbirligi.com.tr/kafkasya-jeopolitiginde-azerbaycanin-daglik-karabag-zaferi/

Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Resmi Sitesi. (2020, 12 05).

Türkiye . https://mfa.gov.az/az/content/151/turkiye adresinden alındı Ruslan Rehimov.

(2019, 09 15). Anadolu Ajansı. Bakü Fatihi Nuri Paşa: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/baku-fatihi-nuri-pasa-/1584049 Ruslan Rehimov. (2020, 11 08).

Anadolu Ajans - https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycan-cumhurbaskani-aliyevcavusoglu-ve-akar-ile-gorustu/2036430. Anadolu Ajans - Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Bakü'de görüştü: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycan-cumhurbaskani-aliyevcavusoglu-ve-akar-ile-gorustu/2036430

T.C. Cumhurbaşkanlığı Kurumsal İnternet Sayfası. (2020, 12 10). https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/bayrak/. 

Türkiye Dışişleri Bakanlığı. (2020, 12 03). Azerbaycan'ın siyasi görünümü. http://www.mfa.gov.tr/azerbaycan-siyasi-gorunumu.tr.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı Resmi Sitesi. (2020, 12 02). Turkiye-Azerbaycan Siyasi İliskileri. http://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa