Yapay zeka sayesinde 'kişiye özel ilaç' devri mi başlayacak?

Dr. Talia Cohen Solal, bir petri kabında yetiştirilen insan beyin hücrelerine yakından bakmak için mikroskobun başına oturuyor.

Solal, "Beyin çok incelikli, karmaşık ve güzel" diyor.

Nörolog olan Solal, 2018 yılında İsrail'de Genetika+ adlı sağlık teknolojileri şirketini kurdu.

Şirket, hastalar ile antidepresan ilaçları eşleştirmeyi ve kişiye özel ilaç üretmeyi hedefliyor.

Solal, "Her hasta için doğru ilacı tek seferde tasarlayabiliyoruz" diyor.

Genetika+ uzmanları bunu yapabilmek için kök hücre teknolojisiyle yapay zekayı birleştiriyor.

Uzmanlar hastadan alınan kan örneğini kullanarak beyin hücresi üretiyor.

Bu beyin hücreleri üzerinde daha sonra çok sayıda farklı antidepresan deneniyor ve hücresel değişiklikler izleniyor.

Hastanın sağlık geçmişi ile genetik verileriyle birlikte alınan bu bilgiler daha sonra bir yapay zeka sistemi tarafından işleniyor ve doğru ilaç ile dozajı belirleniyor.

Tel Aviv merkezli şirket henüz geliştirme aşamasında olan bu teknolojiyi gelecek yıl piyasaya sürmeyi hedefliyor.

Yapay zeka ilaç sektöründe giderek yaygınlaşan bir teknoloji.

Genetika+ araştırmalarını Avrupa Birliği (AB) Avrupa Araştırma Konseyi ve Avrupa Yenilik Konseyi'nden fonuyla sürdürüyor.

Şirket aynı zamanda yeni hassas ilaçlar geliştirmek için ilaç firmalarıyla çalışıyor.

Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, dünya çapında depresyon ile mücadele eden 280 milyondan fazla insan var.

Doktorlar depresyon tedavisi için genellikle antidepresan ilaç veriyor ancak bu ilaçlar her kişide etkili olmayabiliyor.

Uzmanlara göre depresyon ile anksiyete için verilen ilk doz ilaçların üçte ikisi olumlu sonuç vermiyor.

Dr. Solal, "En yeni bilgisayar ve biyoloji teknolojilerini birleştirmek için çok doğru bir zaman" diyor.

İngiltere'deki King's College London Üniversitesi'nde Biyomedikal Yapay Zeka ve Veri Bilimi alanında kıdemli öğretim görevlisi olan Dr. Heba Sailem ise yapay zekanın küresel ilaç sektörünü tamamen dönüştürebilecek güce sahip olduğuna inanıyor.

Sailem yapay zekanın, "belirli hastalıkları tedavi etmek için potansiyel bir hedef gen belirleyebildiğini, yeni ilaçlar keşfedebildiğini, en iyi tedaviyi öngörerek hastanın iyileşme sürecini dönüştürebildiğini ve bazı durumlarda erken teşhis koyarak hastalığın gelişimini durdurabildiğini" söylüyor.

Ancak yapay zeka uzmanı Calum Chace, 2021 yılında küresel ticaret hacmi 1,4 trilyon dolar olan ilaç sektöründe yapay zeka kullanımının yavaş ilerlediğini belirtiyor.

Chace, "İlaç şirketleri çok büyük ve araştırma ile geliştirme yöntemlerinde herhangi bir önemli değişiklik, farklı bölümlerdeki birçok insanı etkiliyor" diyor ve devam ediyor:

"Tüm bu insanları yeni yöntemlerle çalışmaya ikna etmek zor, şirketlerdeki kıdemli kişilerin büyük bir kısmı da eski yöntemleri kullanarak başarılı olmuşlar."

Öte yandan Dr. Sailem ilaç sektörünün yapay zekayı kullanmakta aceleci davranmaması ve gerekli önlemleri alması gerektiğini söylüyor.

Sailem, "Bir yapay zeka modeli doğru yanıtlara yanlış yollardan ulaşabilir. Özellikle hasta verileri üzerinde eğitilirken önyargıları önlemek için çeşitli önlemlerin alınmasını sağlamak araştırmacıların sorumluluğu" diyor.

Hong Kong merkezli Insilico Medicine adlı şirket, yeni ilaçların üretimini hızlandırmak için yapay zeka teknolojisini kullanıyor.

Şirketin kurucu ortağı ve yöneticisi Alex Zhavoronkov, "Yapay zeka platformumuz, yeniden kullanılabilecek mevcut ilaçları belirleyebiliyor, bilinen hastalık hedefleri için yeni ilaçlar tasarlayabiliyor ve yepyeni hastalık hedefleri bulup yeni moleküller tasarlayabiliyor" diyor.

Şirketin İdiopatik pulmoner fibrozis (İPF) isimli bir akciğer hastalığı için geliştirdiği ilaç şu anda klinik denemelerden geçiyor.

Zhavoronkov, yeni bir ilacın bu aşamaya gelmesinin genelde dört yıl sürdüğünü, ancak yapay zeka sayesinde Insilico Medicine'in bunu "18 ayın altında, ve çok daha düşük bir bütçeyle" başardığını söylüyor.