İsrail'de genel seçim yaklaşırken, aşırı sağın yükselişi

30 Ekim 2022 Pazar 01:30

İşgal altındaki Doğu Kudüs’te bulunan çatışmaların yaşandığı bir mahallede, dumanlar ve ses bombalarından iyice uzakta, tabancasını çekti ve taş atan bütün Filistinlilerin polis tarafından vurulması çağrısı yaptı.

Birinde bir otomatik tüfek bulunan parlamento güvenlik ekibi bir kamyonun arkasına götürürken, İtamar Ben-Gvir’in bağırışları duyuluyordu.

Aşırı milliyetçi İsrailli milletvekili, gerilim neredeyse oraya gidiyor ve karşıtları yangına benzin döktüğünü söylüyor. Bu kez, Filistinlilerin Yahudi yerleşimcilere yer açmak için tahliye tehdidi altında bulundukları Şeyh Cerrah Mahallesi’nde.

Daha sonra sizi “Sizi biçeceğim” diye bağırdı. “Burada ev sahibi biziz, bunu unutma, ben senin ev sahibinim”

Ben Gvir, İsrail’de aşırı sağa inanan genç seçmen ordusuna hitap ediyor. Onlara, baştan çıkartan bir ulusal-dini kimlik siyaseti ve iktidarda olası bir rol vaat ediyor. Birçok karşıtı da, hükümette önemli bir görev alması beklenen bir demagogun yükselişinden korkuyor.

İsrail’in son dört yılda yapacağı beşinci seçim Salı günü gerçekleşecek. Kamuoyu yoklamaları Ben Gvir’in Dinci Siyonizm İttifakı’nın üçüncü gelebileceğini ve potansiyel sonuçlarda önemli bir rol oynayabileceğini gösteriyor.

Muhalif lider Benyamin Natanyahu’nın dinci-sağcı bloku zafer kazanabilirse, Ben-Gvir çok büyük ihtimaller kabinede, üst düzey bir bakan olacak.

Seçmenler nezdinde, Netanyahu hala en bölücü isimlerden biri ve parlamentodaki konumunu güçlendirebilmek için sağ partilerle bir işbirliğine gitti

Yarışta, Ben Gvir’in en az 170 Filistinli ve 20’den fazla İsraillinin ölümüyle sonuçlanan son bir yıldaki şiddet olaylarında güvenlik ajitasyonu yaptığı görüldü.

Ancak İsrail Demokrasi Enstitüsü’nden kamuoyu yoklaması uzmanı Prof. Tamar Hermann’a göre aşırı sağ grupların ittifakının bir kısmı olan Yahudi Gücü Partisi’nin büyüyen çekiciliği, genç kuşak seçmenlerin Ben Gvir’i “sistem karşıtı” bir siyasetçi olarak görmesinden kaynaklanıyor.

“Onlara bir ses veriyor. Göz kırpmıyor, ılımlı ya da daha sofistike kalabalıklara da hitap edebilmek için fikirlerini, güzel kelimelerle sarıp sarmalamıyor. Bazı insanların tercih ettiği parfüm de bu.”

Ben-Gvir, kurucusu 1980’li yıllardaki seçimlere girmesi yasaklanan, ırkçı ve köşede kalmış bir hareketin ideolojik halefi.

“Sadık olmayan” Arapları kovacağını ve İsrail’in Filistinli vatandaşları için bir “göçe teşvik bakanlığı” kuracağını söylüyor.

'Ülkeyi ateşe verecekler'

Genç dincilerden oluşan kalabalık “Ben-Gvir, Ben-Gvir” sloganlarıyla aşırı sağcı siyasetçiyi karşılarken, güvenlik güçleri kalabalığı itiyordu.

Siyasetçi, destekçilerinin ellerini tutup, daireler çizerek dans etti.

Miting podyumundan “Birkaç ay önce İsrail devletini kurtarmaya başladık. Farklı bir gerçekliği hak ediyorsunuz” diye bağırdı.

Kamuoyu önündeki yüzleri Ben-Gvir ve bir başka aşırı sağcı isim olan Bazalel Smothrich’in kurduğu aşırı sağ ittifakın yükselişi, İsrail’de koalisyon hükümetinin görmezden gelemeyeceği bir çekim yarattı.

Savunma Bakanı Benny Gantz’ın yer aldığı bir kampanya videosunda Ben-Gvir ve Smothrich “piromanyak” diye tanımlanıyor ve Ben-Gvir’in ülkeyi ataşe vereceği uyarısında bulunuyor.

Reklamda, iç güvenlik bakanı olmak isteyen Ben-Gvir’in hiç orduda görev yapmadığı da vurgulanıyor.

Ben-Gvir, 18 yaşındayken aşırı sağcı gruplarla ilişkileri nedeniyle askerlik hizmetinden diskalifiye edilmişti. Daha sonra da 2007’de terör örgütünü desteklemek ve bir protestoda ırkçılığı teşvik etmesi nedeniyle hüküm giydi.

'Dönüm noktası'

Rakiplerine göre, aşırı sağın Netanyahu’ya pratikte de faydası var. Hakimlerin bağımsızlığını zayıflatacak ve yolsuzlukla mücadele kurallarını hafifletecek yasal değişiklikler için bu partilere ihtiyacı olduğunu söylüyorlar.

Koalisyon hükümeti, bunun Netanyahu’nun rüşvet ve diğer suçlamalardan yargılandığı davayı lehine çevirme fırsatı verdiğine inanıyorlar. Netanyahu ise suçlamaları reddediyor ve gelecekteki herhangi bir yasal değişikliğin kendi davasını etkilemeyeceğini savunuyor.

Ortanın sağındaki Yair Lapid’in önderlik ettiği koalisyon hükümeti, iktidarda geçen bir yıldan biraz daha fazla süre sonra yaşam mücadelesi veriyor.

Bağımsız bir Arap İsrail partisinin de dahil olduğu hükümet, şimdiye kadarki en geniş koalisyon olmakla övüyordu. Ancak büyük ölçüde Netanyahu’yu iktidardan uzak tutma arzusunun birleştirdiği partilerin ideolojik ahengi yoktu ve nihayet yaz aylarında çöktü.

Tecrübeli bir İsrail siyaseti gözlemcisi, Salı günkü seçimlerin ülkeyi bir dönüm noktasına taşıyacağı görüşünde.

Jerusalem Post gazetesinin editörü Yaakov Katz BBC’ye “Ben-Gvir ve Smotrich, İsrail’deki demokrasiyi değiştirmek istiyor ve potansiyel bir kötü ana götürmek istiyorlar” dedi.

“Araplarla ilişkiler, LGBTQ hakları, kadın hakları söz konusu olduğunda ülkeyi büyük bir değişime taşıyacak güce ve nüfuza sahip olacaklar. Büyük hasarlar verebilirler.”

Bazı kamuoyu yoklamalarına göre, İsrail’in oy sayımı kuralları uyarınca parti seçimde büyük bir darbe yemenin hemen üzerinde görünüyor.

Ancak köken olarak Filistinli, vatandaşlık olaraksa İsrailli olan nüfusun beşte biri arasında seçime katılım oranının düşeceği kaygıları var.

Bir seçim kampanyası mitingi sırasında BBC’ye konuşan Marsur Abbas, Netanyahu’yu geri dönmek için aşırı sağa prim vermekle suçladı.

“Bir yanında ırkçı ve faşist tavırlarıyla Smotrich, diğer yanında Ben Givir var” dedi.

Abbas ise bunun karşılığında, aşırı sağcılarla işbirliği ve partisinin LGBTQ hakları konusundaki tavrı yüzünden baskı altında.

filistinli arap — İsrailli Arapların seçime katılım oranının belirleyici olacağı söyleniyor.

Bazı gözlemciler, Ben-Gvir’in ilk olarak milletvekili seçildiği Mart 2021’den bu yana yürüttüğü imaj temizleme kampanyasına dikkat çekiyor. Ben-Gvir bir taraftarından “Araplara Ölüm” diye değil de, “Teröristlere Ölüm” diye bağırmasını istemişti.

Seçim kampanyası sırasında BBC tarafından “sadık olmayan” İsrailli Arapların ülkeden atılması sözleri konusunda sıkıştırılınca da “Tüm Arapları değil, sadece cihatçıları kovmak istiyorum” dedi.

Seçimlerde iki ana parlamento bloku yarışacak gibi görünüyor ve Netanyahu bir adım önde.

Daha önceki seçimlerde olduğu gibi sonuç yine net olmaktan uzak. Düşük ihtimal olsa da eski Başbakan Netanyahu, eski müttefiklerini bir başka koalisyon kompozisyonuyla çekebilir.

Ancak İsrail’in seçim belirsizliğini aşma yarışı, aşırı sağın ülkeye ne kadar nüfuz edebildiği konusunda bir mücadeleye dönüşebilir.

Tom Bateman / BBC News, Kudüs