REMZİ DİLAN yazdı: "Cumhuriyet Devrimi Ve Kadın Hakları.."

Çağdaş, demokratik ve laik bir ulus devletin temellerini atan 3 Devrim Yasası, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 3 Mart 1924 tarihinde kabul edildi.

1 Kasım 1922'de saltanat ve halifelik birbirinden ayrılarak, halifeliğin yetkileri dinî konularla sınırlandırılmıştı. Son Padişah Vahdettin'in ülkeyi terk etmesinden sonra, Osmanlı sülâlesinden Abdülmecit Efendi, TBMM tarafından halife seçildi. Kendisine sadece Müslümanların halifesi unvanını kullanacağı bildirildi.

Halife Abdülmecit Efendi'nin, zamanla hükümetin talimatlarının dışına çıktığı gözlendi. Kendisini devlet başkanı gibi görmeye başladı. Bu durum yeni rejim için bir huzursuzluk kaynağı olmaya başlamıştı. Ayrıca, Türkiye'de gerçekleştirilmesi düşünülen inkılâpların yapılabilmesi için halifeliğin tümüyle kaldırılması zorunlu hale gelmişti. Diğer taraftan Mustafa Kemal Paşa, halifeliğin yabancı güçler tarafından aleyhimize kullanılmasından endişe ediyordu.

Bu sebeple halifeliğin kaldırılmasına karar veren Mustafa Kemal Paşa, 1924 yılı Mart ayının başında yaptığı Türkiye Büyük Millet Meclisini açış konuşmasında, bu düşüncesini açıkladı.

Ardından, “Üç Devrim Kanunu" olarak bilinen 429 sayılı, Cumhuriyet Döneminin ilk ‘torba kanun’u TBMM’de kabul edildi.

İŞTE O TORBA KANUN

Sözünü ettiğim 3 Mart 1924 tarih ve 429 Sayılı Kanun aynen şöyle:

ŞERİYE VE EVKAF VE ERKÂNI HARBİYEİ UMUMİYE VEKÂLETLERİNİN İLGASINA DAİR KANUN

No.429

BİRİNCİ MADDE — Türkiye Cumhuriyetinde muamelâtı nasa dair olan ahkâmın teşri ve infazı Türkiye Büyük Millet Meclisi ile onun teşkil ettiği Hükümete ait olup dini mübini islâmm bundan maada itikadat ve ibadata dair bütün ahkâm ve mesailinin tedviri ve müessesatı diniyenin idaresi için Cumhuriyetin makarrmda (Bir Diyanet işleri reisliği) makamı tesis edilmiştir. (Saltanat kaldırıldı, milletin hakimiyeti tesis edildi)

İKİNCİ MADDE — Şeriye ve Evkaf vekâleti mülgadır. (Feshedildi)

ÜÇÜNCÜ MADDE — Diyanet işleri reisi başvekilin inhası üzerine "Reisicumhur tarafından nasbolunur. (Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu)

DÖRDÜNCÜ MADDE — Diyanet işleri reisliği Başvekâlete merbuttur. Diyanet işleri reisliğinin bütçesi Başvekâlet bütçesine mülhaktır. Diyanet işleri reisliği teşkilâtı hakkında bir nizamname tanzim edilecektir.

BEŞİNCİ MADDE — Türkiye Cumhuriyeti memaliki dahilinde bilcümle cevami ve mesacidi şerifenin ve tokaya ve zevayanın idaresine, imam, hatip, vâız, şeyh, müezzin ve kayyımların ve sair müstahdeminin tâyin ve azillerine Diyanet işleri reisi memurdur.

ALTINCI MADDE — Müftülerin mercii Diyanet işleri reisliğidir.

YEDİNCİ MADDE — Evkaf umuru milletin hakikî menafime muvafık bir şekilde halledilmek üzere bir müdüriyöti umumiye halinde şimdilik Başvekâlete tevdi edilmiştir. (Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu)

SEKİZİNCİ MADDE — Erkânı harbiyei umumiye vekâleti mülgadır. (Feshedildi)

DOKUZUNCU MADDE —• Reisicumhura niyabeten ordunun hazarda emrü kumandasına memur en yüksek makamı askerî olmak üzere Erkânı harbiyei umumiye riyaseti tesis olunmuştur. (Genelkurmay Başkanlığı kuruldu) Erkânı harbiyei umumiye reisi vazaifinde müstakildir.

ONUNCU MADDE — Erkânı harbiyei umumiye reisi (Genelkurmay Başkanı) Başvekilin inhası ve Reisicumhurun tasdiki ile tâyin olunur.

ON BİRİNCİ MADDE — Erkânı harbiyei umumiye reisi vezaifine müteallik hususatta her vekâletle muhabere eder.

ON İKİNCİ MADDE — Türkiye Büyük Millet Meclisi muvacehesinde umum askerî bütçenin mesuliyeti Müdafaai Milliye Vekiline (Milli Savunma Bakanına) aittir.

ON ÜÇÜNCÜ MADDE — İşbu kanun tarihi neşrinden itibaren meriyül icradır.

ON DÖRDÜNCÜ MADDE — İşbu kanunun icrayi ahkâmına İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu)memurdur.

3 Mart 1340 (3 Mart 1924)

YASANIN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ İLE ANLATIMI

3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen 429 sayılı Kanunun 1. maddesinde “Türkiye Cumhuriyetinde halkın işleri ile ilgili yasaları yapmaya ve yürütmeye yalnız TBMM ile hükümet yetkilidir”denilerek ‘milletin egemenlik hakkının’ sadece yetkili organlarca kullanılabileceği vurgulanıyor. (saltanak kaldırıldı)

2,4,4,5,6 VE 7. Maddelerle, çağdaş devlet yapısında yeri olmayan Şerriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırması; eşit, demokratik ve laik toplum anlayışını destekleyerek Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulmasını sağlandı.

Öğrenim Birliği Yasası’nın kabul edilmesiyle medreseler kaldırıldı ve Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandı. Laik ve bilimsel eğitimin benimsenmesinde önemli bir adım olan bu yasayla eğitim tek çatı altında birleştirildi. Böylece kız ve erkek öğrenciler eşit haklarla eğitim görmeye başladı.

9. Madde ile Genelkurmay Başkanlığı kurulurken, takip eden 10,11 ve 12 Maddelerde de Genelkurmay Başkanının atanması, yetkileri ve bu kurumun bütçe uygulamaları düzenlendi.

Özetle diyebiliriz ki, Üç Devrim Kanunu ve daha sonra yapılacak düzenlemelerle, Türkiye'nin sosyal, siyasal ve kültürel yapısı büyük ölçüde dönüştürüldü ve bunlar, ülkeyi modern bir cumhuriyet haline getirmek için atılmış önemli adımlar oldu.

DAHA SONRAKİ YASAL DÜZENLEMELER

Peki, Üç Devrim Kanunu’ndan sonra yapılan benzer düzenlemeler nelerdi?

1926: Türk Medeni Kanunu'nu ile erkeğin çok eşliliği ve tek taraflı boşanmasına ilişkin düzenlemeler kaldırıldı, kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanındı.

1928): Türkiye'de laiklik ilkesi benimsendi ve 1928'de Anayasa'dan din ile devlet işlerini birbirinden ayıran madde çıkartıldı. Bu, Türkiye'yi dini otoritenin devlet üzerindeki etkisinden arındırmayı amaçlayan önemli bir adımdı.

1930: Kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındı.

1930: Doğum izni düzenlendi.

1933: Kız çocuklarına mesleki eğitim vermek amacıyla Kız Teknik Öğretim Müdürlüğü kuruldu.

1933: Köy Kanunu'nda değişiklik yapılarak kadınlara köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları verildi.

1934: Anayasa değişikliği ile kadınlara seçme ve seçilme (milletvekili olabilm) hakkı etanındı.

1936: İş Kanunu yürürlüğe girdi. Kadınların çalışma hayatına düzenleme getirildi.

1937: Kadınların yeraltında ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılmasını yasaklayan 1935 tarihli 45 sayılı ILO sözleşmesi kabul edildi.

1945: Analık sigortası (doğum yardımı) 4772 sayılı yasa ile düzenlendi.

1949: Yaşlılık sigortasının kadın ve erkekler için eşit esaslara göre düzenlenmesi 5417 sayılı yasa ile sağlandı.

---

8 MART DÜNYA EMEKÇİ KADINLAR GÜNÜ KUTLU OLSUN!..

remzidilan_48@hotmail.com

.....

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız

.....