Elektronik Sigaralarda Gizlenen Tehlike: EVALI Hastalığı

Elektronik sigaraların yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan EVALI hastalığı, akciğerlere ciddi zararlar verebiliyor. Gençler arasında özellikle popüler olan bu ürünlerin sağlık üzerindeki etkileri, kamu sağlığı açısından önemli endişeler yaratıyor. Bu yazımızda, EVALI'nin nedenleri, belirtileri ve bu hastalığı önleme yöntemlerini inceleyeceğiz.

Son dönemlerde, özellikle genç kesim arasında yaygınlaşan elektronik sigara ve buhar ürünleri (vape) kullanımı, önemli bir sağlık sorununu da beraberinde getirmiştir. “E-cigarette and Vaping use Associated Lung Injury” (Evali( adı verilen bu sorun, elektronik sigara ya da elektronik buhar ürünlerinin (vape) kullanılmasıyla bağlantılı olarak ortaya çıkan ciddi bir akciğer hasarı vakasıdır. Evalı hastalığı, 2019 yaz aylarında, ABD'de bu ürünlerin kullanımıyla ilişkilendirilen hastane yatışlarında ani bir artışla dikkat çekmiştir. İlk vakaların raporlanmasından bu yana, bu sağlık sorunu hakkında daha fazla bilgi edinilmiş olmasına rağmen, uzun vadeli etkileri hala belirsizliğini korumaktadır.

Elektronik Sigara Hastalığı EVALI Nedir?

Evalı, elektronik sigara ya da buhar cihazlarından çıkan aerosollerin solunması sonucu akciğerlerde iltihaplanmaya yol açan ciddi bir sağlık durumudur. Göğüs ağrısı, öksürük, nefes darlığı, hızlı kalp atışı, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma, ishal, ateş, titreme ve açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtilerin yanı sıra EVALI'nin ölümcül sonuçlara yol açabileceğinin de altını çizmek gerekir. Hastalık bazen aniden ve şiddetli bir şekilde ortaya çıkabilir veya zamanla yavaşça ilerleyebilir. Ciddi vakalar genellikle hastanede tedavi edilir ve 2020'nin başları itibarıyla EVALI sebebiyle yaklaşık 3.000 hastane yatışı ve 70 civarında ölüm rapor edilmiştir.

EVALI'ye yol açan kesin bileşenler henüz net olarak tanımlanamamış olsa da, bazı THC içeren buhar ürünlerine eklenen sentetik E vitamini formu olan vitamin E asetatının hastalıkla bağlantılı olduğu görülmüştür. Vitamin E asetatı, ısıtılıp buharlaştırıldığında ve solunduğunda akciğerlere zarar verir. Hastalığın teşhisi, genellikle hastaların son üç ay içinde elektronik sigara kullanıp kullanmadıkları, hangi tür e-likit kullandıkları ve ürünü nereden aldıkları gibi bilgilere, fiziksel muayene, kan oksijen seviyesi testleri, göğüs röntgeni veya CT taraması gibi testlere dayanır.

EVALI Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

EVALI, özellikle 2019 yılında gündeme gelen ve elektronik sigara veya buharlaştırıcı cihazların kullanımı neticesinde ortaya çıkan bir akciğer sorunu vakasıdır. Bu durumun, daha çok THC içerikli e-sıvılarda yer alan vitamin E asetatının inhalasyonu ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Vaping ile ilişkilendirilen bu sağlık sorunu, kullanıcılar arasında çeşitli semptomlara sebep olabilmekte ve bazı durumlarda ağır sağlık problemlerine yol açabilmektedir.

EVALI hastalığının belirtisi olarak karşımıza çıkanlar:

• Göğüs bölgesinde ağrı hissi
• Kuru öksürük
• Nefeste daralma
• Ateş ve üşüme hissi
• Sindirim sistemi problemleri olarak ishal, bulantı, kusma ve karın bölgesinde ağrı
• Kalp ritminde hızlanma
• Yüzeysel ve hızlı nefes alma

EVALI'nin teşhisi, benzer solunum hastalıklarıyla karışabileceğinden, hastanın geçmişi ve çeşitli test sonuçları ile birlikte ele alınarak konulur. E-sigara kullanımı hakkında sorular sorulabilir ve akciğerlerdeki hasarı tespit etmek amacıyla göğüs röntgeni veya CT taraması yapılabilir. Bu görüntüleme yöntemleri, akciğer dokusunda hasar belirtileri olan opasiteleri gösterebilir.

EVALI Hastalığının Tedavisi

EVALI tedavisi, hastanın durumuna göre değişiklik gösterir ve genellikle kortikosteroidler, oksijen tedavisi ve bazı durumlarda mekanik ventilasyonu içerir. Antibiyotikler veya antiviraller, başka bir enfeksiyonun EVALI belirtilerine neden olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

 Hastalığın erken tanısı ve derhal uygun tedaviye başlanması, belirtilerin hafifletilmesi ve hastanın iyileşme sürecinin desteklenmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Tedavi süreci, genellikle antibiyotik ve antiviral ilaçlar ile başlayıp enfeksiyon ihtimali dışlanana kadar devam eder. İltihabı azaltmak için kortikosteroid tedavisi uygulanabilir. Ağır vakalarda hastanede tedavi altına alınmak ve mekanik ventilasyon desteği gerekebilir. Hatta hafif semptomlara sahip hastalar bile ek oksijen desteğine ihtiyaç duyabilir. EVALI'nin nispeten yeni bir sağlık sorunu olması, tedavi ve hastalığın seyrine dair belirsizliklere yol açmıştır; dolayısıyla tedavi sonrasında düzenli doktor kontrolü şiddetle tavsiye edilir.

EVALI'den korunmanın en güvenli yolu, elektronik sigara ve buhar ürünlerini (vape)kullanmamaktır. Bu hastalık hakkında daha fazla araştırma yapılmasına rağmen, mevcut bilgiler buhar ürünlerinin akciğerlere zarar verebileceğini ve EVALI gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğini ortaya koymaktadır. EVALI hastaları için düzenli takip randevuları ve akciğer fonksiyon testleri, tedavi sonrası izlem ve olası uzun vadeli etkilerin gözlemlenmesi için önemlidir.

EVALI, özellikle gençler arasında bu ürünlerin kullanımını azaltmak için toplumda farkındalığı artırılması gereken vaping'in potansiyel sağlık risklerine dair ciddi bir uyarıdır. Hastalık hakkında daha fazla bilgi edinilmesi ve kamu sağlığı önlemlerinin güçlendirilmesi, EVALI vakalarının azaltılmasına katkıda bulunabilir. (IRNA haber ajansı)