Suriye’de Patlak Veren Protestolar Ne Anlama Geliyor?

BURSA ARENA / Haber Merkezi

Suriye’nin güneyinde, başkent Şam’a 100 km uzaklıkta bulunan ve Suriye azınlıklarından Dürzilerin yoğunlukla yaşadığı Süveyde kentinde bir süredir yaşanan fakat Haziran itibariyle oldukça yoğunlaşan halk protestoları dikkat çekiyor.

İç savaşta çatışmalardan en az etkilenen Süveyda kentindeki kalabalık, özellikle son günlerde oldukça hızlı bir biçimde kötüye giden ekonomik şartlar nedeniyle Esad rejimini protesto etmek için kentteki Mişnaka Kavşağı ve belediye meydanında toplandı. Protesto gösterilerinin barışçıl bir seyir izlemesine rağmen Suriye’nin önceki lideri ve Beşar Esad’ın babası olan resminin yer aldığı büyükçe bir tabloya tam daHafız Esad’ın ölüm yıldönümünde sloganlarla birlikte taş atıldı. Ayrıca Esad kontrolündeki tüm şehirlerde olduğu gibi kentteki büyük binalara asılan Beşar Esad resimlerine protestocuların orta parmak kaldırdığı fotoğraflar sosyal medyada sıklıkla paylaşıldı. Protestocular ayrıca Hama kuzeyinde bir sene önce Esad güçleri tarafından öldürülen ve Suriye muhalefetinin önemli figürlerinden olan A. B. Sarout’u da andı.

Aynı gün de Esad yanlısı bir karşı-protesto gösterisi düzenlendi. Fakat bu gösteriye katılan ve çoğu kamu çalışanlarından oluşan kişileri hükümet yetkililerinin zorla katılmaya zorladıkları iddiası ve gösterilerin tamamen Esad rejiminin kurgusu olduğuna dair ciddi iddialar ortaya atıldı.

Süveyde şehri, tarihte özerk bir devlet sıfatı taşımaktaydı. 1922 yılında Fransız Suriye ve Lübnan Mandası altında başkent Süveyde’nin adını taşıyan Süveyde Özerk Devleti kurulmuştu. Daha sonra ise 1927 yılında adı Cebel el-Dürzî olarak değiştirildi[1]. Adını aynı bölgede bulunan Cebel-i Dürzî, yani Dürzî Dağlarından almıştır.

Süveyde kentindeki son protesto gösterilerinin sebebi olan ekonomik şartların kötüye gitmesinden kasıt, Suriye Lirasının (SL) özellikle son birkaç haftada oldukça değer kaybetmesi, hayatın ve temel gıda ürünlerin bile git gide pahalılaşması ve alım gücünün oldukça azalmasıyla ilişkilidir.

İşin ilginç yanı, Arap Baharı’nın Suriye’de patlak vermesinden sonra Suriye muhalefetinin kullandığı “Suriye Devrimi” bayrağının Süveyda’da gerçekleştirilen protesto gösterilerinde kullanılmış olmasıdır. Ayrıca atılan sloganlarda doğrudan Esad hedef alınmış, bununla kalmayıp Rusya ve İran’a da sert ifadeler kullanılmıştır. Bir diğer ifadeyle halk, kötüye giden yaşam şartlarından Esad, Rusya ve İran’ı sorumlu tutmaktadır.

Suriye'de 1 Ocak 2020'de 1 dolar yaklaşık 900 SL'ye karşılık gelirken, 18 Mayıs'ta 2000, bugün ise 3 bin SL'ye kadar ulaşarak yalnızca son 3 haftada dolar karşısında yüzde 50, iç savaşın başladığı 2011'den bu yana yüzde 5 bin 900 değer kaybetti[2].

17 Haziran itibariyle geçerli olacak olan Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası kapsamında Suriye’ye yönelik uygulanacak olan dış ekonomik yaptırımların da bu kötüye gidişatta etkili olduğu değerlendirilebilir.

İsmini, 2014'te Esed rejiminin muhalifleri tuttuğu hapishanelerde işkenceyle öldürülen 11 bin tutukluya ait 55 bin fotoğrafı dünya basınına sızdıran askeri polisin kod adından alan yasaya göre, rejime, Rusya ve İran adına hareket eden kişi veya üstlenici şirketlere destek sağlayan ya da onlarla büyük miktarda para alışverişinde bulunan yabancı kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulanabilecek[3].

Öte yandan Sezar yaptırımları, özellikle Suriye’nin altyapı, enerji ve inşaat gibi sektörleri üzerinden Suriye’nin yeniden imarında rol alması beklenen Rusya, İran ve Çin’in olası hamlelerine yönelik de bir hamle niteliği taşımaktadır.

Yaptırım yasasının bir diğer özelliği de, uygulanacak yaptırımların askıya alınması yetkisinin ABD Başkanına ait olmasıdır. Diğer bir ifadeyle söz konusu yaptırımların Suriye’de alınacak kararlar ve yapılacak hamlelere yönelik caydırıcılık ve pazarlık açısından ABD tarafından bir koz olarak da kullanabileceği ihtimali göz ardı edilmemelidir.

Öte yandan TSK’nın harekat icra ettiği Suriye’deki diğer bölgelere ek olarak İdlib’te de Türk lirasının yer yer kullanılmaya başladığına dair görseller sosyal medyada paylaşıldı[4]:

Yaşanan bu son gelişmelerin son zamanda sıkça dillendirilen “Suriye’de siyasi bir çözüm olması için Beşar Esad’ın görevde olmaması gerekmektedir” söylemiyle birlikte değerlendirilmesi faydalı olacaktır. Şarkul Awsat’ta konuya ilişkin çıkan bir yazıda Rusya’nın “Beşşar Esed'in uzun vadede Suriye ve bölgedeki kazanımlarını ve çıkarlarını koruyamayacağının farkına vardığını” ve yerine yenini bulduğunda devreden çıkarabileceği bir kart olarak elinde tuttuğu belirtildi[5].

[1]https://tr.wikipedia.org/wiki/Cebel_el-D%C3%BCrzi_Devleti

[2]https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suriyede-rejimin-kontrolundeki-durzi-bolgesinde-ekonomik-kriz-protesto-ediliyor/1869261

[3]https://www.trthaber.com/haber/dunya/sezar-suriye-sivil-koruma-yasasi-nelere-yol-acacak-490625.html

[4]https://twitter.com/CebelZaviye31/status/1272181521655398400?s=20

https://twitter.com/2_ordu/status/1272221412464312322?s=20

[5]https://turkish.aawsat.com/home/article/2333836/suveyda%E2%80%99daki-bar%C4%B1%C5%9F%C3%A7%C4%B1l-hareket-suriye%E2%80%99deki-ayaklanmay%C4%B1-ate%C5%9Fliyor?amp&__twitter_impression=true

Mete Han Kutlusan

21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü
Ortadoğu ve Radikalleşme Araştırmaları Uzmanı