AYM, Taksim’in 1 Mayıs’a kapatılmasını hak ihlali saydı

Anayasa Mahkemesi (AYM), 2014 ve 2015 yılında 1 Mayıs kutlamalarının Taksim Meydanı’nda yapılmasının Valilik kararıyla engellenmesini hak ihlali saydı. “Toplantı ve gösteri yürüyüşü” düzenleme hakkının ihlal edildiğine hükmeden Yüksek Mahkeme, başvuruculara 18’er bin lira tazminat ödenmesine karar verdi.

DİSK ve KESK başvurdu

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ile Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), 2014 ve 2015 yılları 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamalarının Taksim'de yapılmasını engelleyen Valilik kararlarını AYM’ye taşıdı. Başvurularda, Valilik kararıyla Taksim Meydanı’nda kutlama yapılmasının engellendiği, kutlama amacıyla alana giden sendika ve birlik temsilcilerine polis tarafından tazyikli su, plastik mermi ve biber gazıyla orantısız biçimde müdahale edildiği belirtilerek, “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı” ile “kötü muamele yasağının” ihlal edildiği öne sürüldü.

Göstericilere farklı bir yer önerildi

AYM, 2016 yılında yapılan başvuruları gündemine alarak 7 yıl sonra karara bağladı. “Kötü muamele yasağının ihlal edildiği” iddiasını dayanaktan yoksun bulan Yüksek Mahkeme, “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme” hakkının ise ihlal edildiğine karar verdi. AYM kararında, başvurucu sendika ve birliklerin Taksim Meydanı'nda 1 Mayıs kutlamalarını yapmak üzere valiliğe bildirimde bulundukları ancak valiliğin Taksim Meydanı'nın 1 Mayıs etkinliklerinde kullanılmak üzere belirlenen alanlardan biri olmaması ve kamu düzeninin bozulacağına dair bazı kaygılar nedeniyle bu talebi reddettiği anımsatıldı. Göstericilere kutlamalar için farklı bir yer önerildiği belirtilen kararda, Taksim Meydanı’nın ise sınırlı sayıdaki bazı sendika temsilcilerine açıldığı ifade edildi.

Taksim “sembolik” bir değer

“Taksim'in 1977 yılında yaşanan ve 34 kişinin ölümüyle sonuçlanan olaylar nedeniyle başta sendikalar ve işçiler olmak üzere toplumun belli kesimleri için sembolik bir değer olduğu” vurgulanan kararda, meydanın önemine ilişkin şu değerlendirme yapıldı: “Bu nedenle işçi ve sendika kültürünün yapı taşlarından biri olan Taksim Meydanı yalnızca 1 Mayıs günü orada olanların dayanışmasının değil aynı zamanda emekçilerin ortak hafızasının varlığını göstermektedir. Bu durumda kendisini o kültürün bir parçası olarak gören her kişinin 1 Mayıs günlerinde Taksim Meydanı'nın ifade ettiği anlamı doğrudan tecrübe etmek ve edindiği tecrübeyi kuşaklar boyunca aktarmak için burada bulunma hakkı vardır. 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı ile özdeşleşmesi nedeniyle anılan mekanın sınırlanması aktarılmak istenen düşüncenin de sınırlanmasına neden olmaktadır."

“Önceki yıllarda müdahale edilmedi”

1 Mayıs’ın 2009 yılında kanuni düzenlemeyle dayanışma günü ilan edildiği ve 2009-2010-2011 ve 2012 yıllarında Taksim'de kutlanıldığı ve bu gösterilere müdahale edilmediği anımsatılan kararda, “Somut olayda idare ve yargı mercii, toplantı veya gösteri yürüyüşünün amacını, mahiyetini ve katılımcı sayısını göz önünde bulundurarak etkinliğin gerçekleştirme imkanı olup olmadığını, somut müdahalenin kamu düzenini ve üçüncü kişilerin haklarının kullanılması amacı çerçevesinde gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğini değerlendirmemiştir” denildi.

“Düzenleyicilere mekan seçme serbestisi tanınmalı”

Kamu makamlarının, “1 Mayıs'ın emek ve dayanışma günü ilan edilmesinden sonraki yıllarda yapılan kutlamalarda alınan önlemler neticesinde kamu düzeninin korunması için müdahale edilebilecek nitelikte bir şiddet olayı yaşanmadığını da dikkate almadığı” ifade edilen kararda, şu değerlendirme yapıldı: “Toplantı ve gösterinin düzenlenmesi ile hedeflenen amaçlara ulaşılabilmesi için mekanın önemi gözetildiğinde, mekan seçme serbestisinin kategorik olarak yasaklanması anayasal hak bakımından kabul edilemez. Hangi mekanın toplantıya en uygun olacağını seçme serbestisi toplantının düzenleyicilerine de tanınmalıdır. Mekan yasağına ilişkin bir karar verilebilmesi ancak somut ve haklı gerekçelerin ortaya konulmasıyla mümkündür. Dolayısıyla Taksim Meydanı'nın idarece önceden belirlenen toplantı alanlarından biri olmadığı şeklindeki gerekçe, tercih edilen mekanda toplantı yapılmasını tamamen yasaklamak için yeterli kabul edilemez.”

“Sebep olmadan müdahale edildi”

Polisin 1 Mayıs günü gösteri yürüyüşü başlamadan meydandaki kişilere müdahale ettiği de anımsatılan kararda, “idarenin 1 Mayıs’ta Taksim Meydanı'nda toplantı ve gösteri yürüyüşü yapılmasını mutlak surette yasaklanmasını gerektirecek gerçek bir tehlikenin varlığını açıklamadan ve katılımcıların anılan yerde etkinlik yapabilmeleri için mümkün olan önlemler bulunup bulunmadığını irdelemeden tercih edilen mekanı toplanmaya yasakladığı, bu karara dayanan kolluk güçlerinin de derhal müdahale etmesini etkileyecek makul bir sebep olmadan ve anılan hakkın kullanılabilmesine yönelik bir tolerans göstermeden gruba müdahale ettiği anlaşılmıştır” denildi.

18’er bin lira tazminat

Kararda, “Sonuç olarak 1 Mayıs'ı Taksim Meydanı’nda kutlamak isteyen başvurucuların gösteri ve yürüyüş hakkına yönelik olarak zor kullanmak suretiyle dağıtılması şeklindeki müdahalenin zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığı ve demokratik bir toplumda gerekli olduğu ilgili ve yeterli gerekçelerle ortaya konulmamıştır. Bu nedenlerle Anayasa’nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır” ifadeleri kullanıldı.

Yüksek Mahkeme ayrıca, başvurucular DİSK, dönemin DİSK Başkanı Kani Beko, mevcut Başkanı Arzu Çerkezoğlu ile KESK ve KESK Başkanı Lami Özgen’in de aralarında bulunduğu başvuruculara 18’er bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti. (T24)