2002 Yılında BBC Eğitim Merkezinin önceki sahibi Lokman Aydın'ın talebi üzerine yukarıda resmi olan programı hazırlamıştım. Duyuruya rağmen başvuran olmadığı için yapılamadı. O dönemde hazırladığım notlardan diğerlerinin de anlatılmasının yararı olabilir.
1) Orijin, Referans ve başlangıç noktaları (Origine, refferance and Starting points)
Aralarındaki fark ve işlevlerin çok önemli olmasına rağmen çoğu matematikçiden bile "hemen hemen aynı" cevabını alırsınız. Geometrik olarak kolayca açıklanabilir. O zamanda insanlar soruyor: "Matematik ne işe yarıyor?. Bunu ne için öğreneceğİm?". Orijinin türkçe karşılığı menşei, çıkış noktası, var oluş merkezi olarak, Referans ise mihenk taşı, neye göre?, "minareyi kaybetmemek" deyimindeki minare olarak açıklanabilir. Başlangç noktası eylemin başlangıç noktasıdır. Geometrik olarak aşağıdaki gibi gösterilebilir.
Diğer kısımda günlük hayatta ki örnek ile açıklanmıştır.
2) Fazla Değil, Yeteri kadar (Much, not too Much)
Batı ve doğu düşünce ve davranışları arasındaki bir temel fark da Birinin yeteri kadar az, diğerinin yeterinden fazla açıklama yapmasıdır. Gereksiz fazla açıklama yerine yeteri kadar ihtiyaç duyuldukça aşamalar halinde açıklama yapmak olarak ifade edilebilir. Batılı yapısal düşünme, yapısal planlama ve yapısal programlama (Structural thinking, planing and programming) ile yaşantısını düzenlerken bizim insanımız kara düzen dediği hepsi bir arada bir düzenleme yöntemi ile işlerini yapma gayretindedir. Analitik düşüncede bir fiilin bir başlangıç (starting point), bir referans noktası (referrance point) ve birde orijini yani çıkış noktası (origin point) vardır. Bunlar hepsi aynı nokta olabileceği farklı veya ikişerli aynı noktalar da olabilir.
Bu iki olguyu şu soru ile açıklamakta yarar var. Bursa'da FSM Bulvarı'nda yabancı bir turist size soruyor: "Ben bu ülkenin yabancısıyım. Burdan İstanbul, Atatürk Hava Limanı'na gitmek istiyorum . Bana nasıl gideceğimi tarif edermisiniz?". Bu sorunun muhatabı bir türk en iyi şekilde detaylandırarak anlatmaya başlar: "Şu ilerdeki köşeden dönünce Ziraat Bankası'nın önünde otobüs durağı göreceksin. Orada bekle. 93 numaralı terminal otobüsüne bineceksin. Terminalde ineceksin. İstanbul'a Bursa'dan 4 firma taşımacılık yapıyor. Onlardan en iyisi şu firma. Ondan bilet alacaksın. Yalova'da arabalı vapurla otobüs seni topçular'dan Eskihasar'a geçirir. İstersen vapurda çay içebilirsin. Önce Harem'e uğrar. Sakın yanlışlıkla inme. Sonra FSM Köprüsü'nden boğazı karşıya geçer, Esenler'de inersin.. Esenler'de terminalde indiğinde taksiciler etrafını sarar. Sakın kanma. Hemen indirme peronlarından bir üst kata çık. Metro istasyonunun kapısında M harfi var. Metroya bin Yeşilköyde in. Alt geçitten biraz yürüyerek hava alanına ulaşırsın. Güvenlik kontrolünden geçerek uçuş ile ilgili işlemlerini yaptırırsın.."
Bu soruyu Batı'da yani Avrupa'da ki bir insana sorduğunuzda alacağınız cevap kısa ve nettir. "İstanbul Esenler Otobüs terminalinde indiğinizde metro veya taksi ile Atatürk Hava Limanına ulaşabilirsiniz."
Ülkemizde bundan daha detaylı ve iyi açıklama yapanlar da olacaktır. Bir doğu yani Asya düşünce ve davranış biçimine sahip kimse ne kadar teferruatlı anlatırsa o kadar bilgili olduğunu ve daha çok yardımcı olduğunu zanneder. Bazıları sizi otobüs terminaline de götürecek kadar yardım sever de olabilir. Size açıklama yaparlarken hiçbir şey biliyormuşsunuz gibi açıklama yaparlar. Sizin bu yaşa kadar yaşadığınızı, seyahatlar yaptığınızı, en azından bulunduğunuz ülkeden buraya geldiğinizi veya gelebildiğinizi hesaba katmazlar veya katamazlar..
En az 100 kelime ve yabancı bir dildeki 10 isim içeren bir açıklamanın akılda tutulup tutulamayacağını hesaplamaz. Detaylandırdıkça daha fazla yardımcı olduğunu zanneder. Halbuki bir Avrupalı en fazla 2 veya 3 cümle ile açıklamada bulunur. Bir yeri referans alarak size anlatır. Eğer İstanbul Esenler'e nasıl gidileceğini bilmiyorsanız sorarsınız. Yoksa teşekkür eder yola koyulursunuz. Esenler'e nasıl gidileceğini sorduğunuz da ise alacağınız cevap: "Bursa Otogar'dan bir otobüsle direk ulaşabilirsiniz" olur. İkinci referans noktası olarak Bursa Terminalini almıştır. Siz ihtiyaç duyduğunuz ölçüde sorarsınız ve cevabını alırsınız. Terminale gidişi bilmiyorsanız üçüncü referans noktası için otobüs durağını alarak "93 nolu otobüsle terminale gidebilirsiniz" cevabını verir. M harfinin Metro olduğunu açıklamanıza gerek yoktur. Asgari sayıda kelime ile ifade etmek esastır. Aşırı açıklama referansları ve başlangıç noktalarını kavramamızı azaltır.