Kira göçü: Taşınmak zorunda kalanlar anlatıyor

Türkiye genelinde konut kiralarında rekor artışlar yaşanıyor. Ev sahiplerinin 2-3 kata varan oranlarda kira arttırma talepleri, kiracıların evden çıkmasına, kimi zaman yaşadığı muhiti hatta şehri terketmek zorunda kalmalarına yol açabiliyor. 

Yıllık kira artışları, 1 Temmuz 2022’den itibaren bir yıl boyunca yüzde 25’le sınırlandırılsa da kiracılar bunun fiiliyatta tam olarak uygulanmadığını söylüyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı'nın (İPA) kentteki konut krizine ilişkin değerlendirmesine göre ise İstanbul'daki mevcut kiracılar için kira fiyatları son bir yılda yüzde 45,48 oranında arttı. Son bir yıl içinde, mevcut kiracılar için kira fiyatları yüzde 45,48 arttı. Yeni kiralık konut ücretlerinin artış oranı ise yüzde 161,4.

BBC Türkçe'den Esra Yalçınalp, kira krizi mağdurlarıyla konuştu. 

'Umarım gelecekteki Ahmet’in dertleri başka olur'

Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde 4. sınıf öğrencisi Ahmet Bulut, Erasmus programıyla bir yıl boyunca İspanya’da eğitim gördükten sonra Türkiye’ye döndüğünde kendini kira krizinin ortasında bulmuş. 

Yurtdışına gitmeden önce Ankara Cebeci’de 800 TL’ye iki kişi kalırken şimdi aynı semtteki evlerin 3 bin TL’den başladığını söylüyor. Arkadaşının evinde misafir kalıp sınavlara hazırlanırken, bir yandan da ev arıyor:

“Keşke gitmeseydim de oradaki insanların normal yaşantısını görmeseydim dediğim oldu. Oradaki arkadaşlarım kendilerini nasıl geliştirebileceklerini, nereleri gezeceklerini düşünürken ben daha ilk basamaktayım, barınma sorunumu bile çözemedim. Tek istediğim normal bir şekilde yaşamak. Umarım gelecekteki Ahmet’in sorunları başka olur, hayaller kurabilir.”

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) Mayıs 2022'de emlak sitesi sahibinden.com'un verilerini kullanarak hazırladığı rapora göre; yıllık kira artış oranı İstanbul’da %140, Ankara’da %133, İzmir’de ise %110 oldu.

‘İstanbul lafını duyunca duygulanıyorum’

Doğma büyüme İstanbullu Şiyma Çapanoğlu 64 yaşında. Eşiyle birlikte yedi yıldır oturduğu Ataşehir’deki dairenin ev sahibi, kirayı 3 bin 750’den 7 bin 500’e çıkarınca aynı civarda ev aramaya başlamışlar.

Kiraların daha da yüksek olduğunu fark edince Çekmeköy’e, Sultanbeyli’ye bakmışlar. Oradaki evler de içlerine sinmeyince Kocaeli, İlimtepe’de 5 bin TL’lik müstakil bir eve taşınmışlar.  

“İstanbul’dan sonra bize uygun geldi ama sonradan öğrendik ki buradaki en yüksek kirayı biz veriyormuşuz. Maalesef şimdi de diğer evsahipleri bizi emsal gösterecekler.” 

Çapanoğlu, İstanbul’dan bahsedilince duygulanıyor:

“İsteyerek gelmedim; şartlar öyle gerektirdi. İstanbul’u özlüyorum. Gerçi İstanbul da İstanbul değil artık.” 

‘Fıkra gibi bir durumun içindeyim’

İsmini vermek istemeyen 36 yaşındaki bir kiracı, terfi aldığı işi için Antalya’dan İstanbul’a gelip ev arıyor.

Geliri yükseldiği halde, 8 aydır karşılayabileceği bir ev bulamamasını ise “fıkra gibi” diye değerlendiriyor. 

“8 bin TL maaş alıyorum ve doğal olarak bu yaşımda bir ev arkadaşıyla değil, tek başıma yaşamak istiyorum. Geldiğimden beri Esenyurt’ta arkadaşımın evinde misafir kalıyorum. Artık yarına dair hiçbirşey düşünmüyorum.

“Her yere haber saldım, ‘2 bin 500-3 bin TL bandında ev varsa haber verin’ diye. Şu umutla yaşıyorum: Birgün telefonum çalacak ve biri bana ev bulmuş olacak.” 

CHP, konut kiraları ve ev fiyatlarındaki fahiş artışın nedenlerinin belirlenmesi, alınabilecek önlemlerin tespit edilmesi, barınma krizinin önüne geçmek amacıyla Meclis Araştırma Komisyonu kurulmasını istedi. Bu teklifin TBMM, 1 Ekim 2022 tarihinde açıldıktan sonra görüşülmesi bekleniyor. 

‘Tutunamadım, ailemin yanına döndüm’

Kimliğini saklı tutmak isteyen bir üniversite 4. sınıf hukuk öğrencisi, eğitimine devam ederken, ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bir yandan çalıştığını ancak Ankara’da kalabilmek için bunun yeterli olmadığını anlatıyor:

“Çağrı merkezinde, esnaf olarak, garsonluk yaparak çalıştım. Haftada 6 gün, günde 10 saat çalışıyordum. Bahçelievler’de 2 bin TL’ye oturuyordum ama kiram 5 bin TL’ye çıktı.

“Asgari ücretimin tamamı ev masraflarına gider oldu. Bu yüzden ailemin yanına Aydın merkeze döndüm. Devam zorunluluğu olmadığı için eğitimime buradan devam edeceğim. Aile evimde fatura ödemek zorunda değilim.”

‘Ev sahibinden 15 bin TL aldım’

İstanbul Etiler’de oturan ismini vermek istemeyen bir kiracı, ev sahibiyle orta yolu bulduğu için kendini şanslı hissediyor:

“Gerçek mi değil mi bilmiyorum ama ev sahibi bir anda yeğeni geleceği için evden çıkmamı istedi. Ancak benim evden çıkmak için bütçem yoktu.

“Evi boşaltmam karşılığında, taşınma masraflarımı ve yeni evin depozitosunu karşılamak üzere 15 bin TL istedim ve aldım.”

‘Adaletsizliği ben de yaptım’

Aslen Sivaslı olan 32 yaşındaki Duygu Daşdan, hem kiracı hem de ev sahibi. Sağlık sorunları sebebiyle İstanbul’dan taşınması gerekince, Eyüpsultan Alibeyköy’deki 48 metrekarelik 1 oda 1 salon evini 3 bin 500 TL’den kiraya verdiğini söylüyor:

“Bana göre evin ancak 2 bin- 2 bin 250 TL ettiğini ama 3 bin 500 TL istediğimi kiracı adayına açıkça söyledim. O da bunu bilerek kabul etti.

“Adaletsizliği ben de yapmış oldum. Sisteme uymak durumunda kalmak denilebilir. Benim de taşınabilmem için ne yazık ki böyle olması gerekiyordu.” 

‘Bu seneyi imece usulü atlattık, seneye ne olacak meçhul’

51 yaşındaki Aytekin Yıldız, Adana Seyhan’da yaşayan bir esnaf. Hayatını kendi imal ettiği elişi tahta oyuncaklar ve güvercin yetiştirme malzemeleri satarak kazanıyor.

Eşi ise emeklilikte yaşa takılanlardan, aile bütçesine katkı için çocuk bakıcılığı yapıyor. Üniversiteden yeni mezun olmuş bir kızları var.

9 yıldır oturduğu evin sahibi, kira döneminin dolmasına 1,5 ay kala evi boşaltmalarını talep etmiş.

Aile evden taşınmaktansa yıllık kira ücretini 12 bin TL’den 20 bin TL’ye çıkarmayı teklif etse de ev sahibi kabul etmemiş. Bu yüzden taşınmak zorunda kalmışlar:

“Dava açsam kazanacağımı biliyorum ama ben esnaf olduğum için kimseyle kötü olmam. O esnada annem de yoğun bakımdaydı. O zor şartlarda bir yandan da ev baktık ve mecburen 34 bin TL’ye eve çıktık.

“Hadi bu sene imece usulü verdik bu kirayı ama seneye ne yapacağız bilmiyorum. Elimden gelse köye giderim ama oradan işyerime gidebileceğim vasıta yok.”

‘Evi kapatıp memlekete döndüm’

24 yaşındaki Melih Sakız, üniversite eğitimi için geldiği İstanbul’da 7 yıl yaşamış.

En son Kadıköy, Moda’da 2 oda 1 salon evde otururken, ev sahibinin kiralarını arttırmasıyla beraber memleketi Manisa, Akhisar’a dönmüş. 

“Ev sahibimiz de Caddebostan’da kirada oturuyordu. Onun ev sahibi ona zam yapınca, o da bize yaptı. 5-6 ay içinde kiramız 11 bin TL’ye çıkınca evi kapattık.

“Sonradan evin yabancı birine satıldığını duyduk. Tekrar İstanbul’a dönmek gibi bir planım var ama nasıl yapacağımı bilmiyorum.”

Şehircilik Bakanı Kurum: Kiralar gerileyecek

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçtiğimiz günlerde, Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut hamlesini başlattıklarını, projeye dair detayların gelecek ay duyurulacağını açıkladı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum ise projenin 81 ilde başlayacağını söyledi "Kira ve konut fiyatlarında gerileme olacak. Yaptığımız projelerle de buna imkân sağlayacağız," diye açıklama yaptı.

İstanbul Emlakçılar Odası Başkanı Nizameddin Aşa’ya göre ise konut piyasasındaki hareketli sürecin sonuna yaklaşıldı ve ev kiraları 2023’te düşmeye başlayacak. 

BBC