Oligarkların gizli hesapları açığa çıktı

BURSA ARENA / Haber Merkezi

ICIJ'in yeni araştırması, yaptırımlardan kaçmak için de kullanılabilecek gizli şirketlerin arkasında olan 800'ü aşkın Rus müşteriye ışık tutuyor. Putin'in eski bakanı Reiman, Rus oligark Kerimov ve Mordashov da listede.

Pandora Papers Rusya, Rusya'nın Ukrayna'daki saldırganlığı nedeniyle Kremlin destekçilerine yönelik yaptırım dalgası sürerken, Rus siyasi figürlerin, paravan şirketlerde servetlerini nasıl gizlediğini açığa çıkardı.

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'nun (ICIJ) 2021 projesi Pandora Papers'ın temelini oluşturan büyük sızıntının bir parçası olan yeni araştırma, yaptırımlardan kaçınmak için de kullanılabilecek gizli şirketlerin arkasında olan 800'den fazla Rus müşteriyle ilgili bilgileri içeriyor.

Araştırma, Rus rejimiyle bağlantılı olduğu için Batı'nın yaptırımlarına uğrayan oligarkların ve Putin'in eksenindeki diğer isimlerin, yine Batılı aracılar vasıtasıyla, devasa servetlerini nasıl malikanelere, süper yatlara ve diğer lüks varlıklara aktardığını gösteriyor. İncelenen belgeler, Batılı hükümetlerin sorunu çözmedeki başarısızlıklarına da ışık tutuyor.

Seyşeller'de bir offshore servis sağlayıcısı

ICIJ'in veri tabanına yüklenen yeni müşteriler arasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eski telekomünikasyon bakanı da dahil siyasi figürler ve çok sayıda Rus zengin yer alıyor.

Yeni veriler, Hint Okyanusu'nda bir ada ülkesi olan Seyşeller'de bulunan ve çoğunlukla Rus müşterilere hizmet veren offshore servis sağlayıcısı Alpha Consulting Ltd'den geldi.

Alpha Consulting, 2008 yılında Rus çevirmen Victoria Valkovskaya ile o zamanki eşi, Seyşeller yerlisi Roy Delcy tarafından kuruldu. Paravan şirketlere kağıt üzerinde direktörler veya vekiller atayarak gerçek sahipliğin gizlenmesine yardımcı olan şirket, 2019'da müşteri tabanının yüzde 75'inin Ruslardan oluştuğunu bildirmişti.

Avdeev: Yaptırım altındaki bankanın sahibi

Pandora Papers'a göre tanınmış Rus iş adamı Roman Avdeev, Alpha Consulting müşterilerinden biri. Avdeev, 1991 sonlarında Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra büyük bir Rus finans kurumu olan Credit Bank of Moscow'u satın aldı. Aynı zamanda bir eczane zincirinin sahibi olan Avdeev'in, inşaat, kereste ve petrol endüstrilerinde de faaliyetleri bulunuyor. 2017'de Torpedo Moscow futbol kulübünü satın alan Avdeev'in serveti, Forbes'a göre, Nisan 2022'nin başı itibarıyla yaklaşık 1,3 milyar dolar. Credit Bank of Moscow, şubat ayından bu yana ABD yaptırımları altında.

Alpha Consulting kayıtları, Avdeev bağlantılı offshore şirketlerin Seyşeller, Britanya Virjin Adaları ve Belize'de kayıtlı olduğunu gösteriyor. Bu kuruluşlardan biri olan Hi Capital Corp'da bulunan varlıklarının kaynağı 'kişisel tasarruflar' olarak kayıtlara geçiyor.

Reiman: Putin'in eski bakanı ve danışmanı

Putin'in eski bakanı ve danışmanı Leonid Reiman da ICIJ'in listelediği yeni isimler arasında yer alıyor. Reiman 1994-2004 yılları arasında Rusya devletinin iletişim ve bilgi teknolojileri bakanı, 2008-2010 arasında ise Putin'in danışmanı olarak görev yapmıştı.

2006'da İsviçre'de bir tahkim kurulu, Reiman'ın iletişim bakanıyken Rusya telekom endüstrisindeki büyük hisseleri kontrol etmek için paravan olarak bir offshore yatırım fonu kullandığını tespit etti. Reiman, devlete ait telekom varlıklarına sahip olduğunu sürekli olarak reddetti.

Alpha Consulting kayıtları, Reiman'a bağlı offshore firmaların menkul kıymet ticareti yapmayı amaçladığını gösteriyor. ICIJ'in, bir temsilcisi üzerinden ulaştığı Reiman, konsorsiyumdan gelen soruları yanıtlamadı.

Kerimov: 700 milyon dolarlık 'şüpheli' transferler

Mart ayında İngiltere ve Avrupa Birliği'nin yaptırım listesine giren Rus oligark Süleyman Kerimov'un paravan şirketler ağı da Pandora Papers ile açığa çıktı.

ICIJ'den Spencer Woodman'ın, konsorsiyumun 2020'de küresel bankalar aracılığıyla yapılan şüpheli para transferlerine dair yürüttüğü araştırmanın temelini oluşturan FinCEN dosyalarından da yararlandığı araştırmanın sonuçlarına göre, ABD'nin önde gelen bankalarından BNY Mellon, Putin'e yakın Rus milyarder ve politikacı Süleyman Kerimov ile ilişkili milyonlarca doların gizemli paravan şirketlere aktarılmasında rol aldı.

BNY Mellon, altı yıl boyunca ABD makamlarına toplamda 700 milyon doları aşan şüpheli banka havaleleri hakkında bir dizi uyarı göndermiş ancak banka, aktarılan paranın kime ait olduğunu tespit edememişti. Pandora Papers belgeleri ise bu işlemlerin Kerimov ile ilişkili offshore şirketlerle bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor.

Süleyman Kerimov, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Rus bankalarındaki enerji varlıklarını ve büyük hisseleri satın alarak servet kazanan bir altın kralı. Aynı zamanda Rusya parlamentosunun üst kanadının bir üyesi olan Kerimov, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal ettiği gün Putin tarafından Moskova'ya çağrılan güçlü oligarklardan biriydi. Kerimov, 2018'de de ABD'nin yaptırım listesine girmişti.

ICIJ'in 2016'daki Panama Papers araştırmasına göre Kerimov, Putin'in gizli servetinin saklandığına inanılan finansal ağlarla bağlantılı isimlerden biri. Yeni araştırmanın sonuçları bankalar ve ABD hükümet yetkililerinin Rus seçkinlerinin parasının izini sürmekte başarısız olduğunun da bir kanıtı.

İsviçreli finansör 2017'de suçlanmıştı

Pandora Papers belgelerine göre para transferlerin merkezindeki isim, Kerimov ile yakın bağları olan İsviçreli bir finansör olan Alexander Studhalter. 2017'de Fransız makamları, Kerimov'un paravanı olarak nitelendirdikleri Studhalter'e kara para aklama ve vergi kaçırma suçlamalarını getirmiş, Studhalter'in firması Swiru Holding AG'nin 1,4 milyon euro para cezası ödemesiyle dava düşmüştü.

Belgeler, Studhalter'in, 2010-2015 yılları arasında bir düzineden fazla banka havalesinin yapıldığı Britanya Virjin Adaları ve Cayman Adaları merkezli offshore şirketlerin yönetimine yardımcı olduğunu gösteriyor. Kayıtlar, Kerimov'un ailesinin sahip olduğu firmalar ile Studhalter'in sahibi olduğu veya yönettiği paravan şirketler arasındaki işlemlerde milyarlarca dolarlık işlemi tanımlıyor.

ICIJ'e verdiği demeçte Studhalter, kendisinin bağımsız bir girişimci ve kimse için paravanlık yapmayan bir yatırımcı olduğunu söyledi. Studhalter, 700 milyon dolarlık banka havalesinin çoğunu oluşturan şirketlere kendisinin veya babasının sahip olduğunu iddia etti.

Mordashov: Servetini PwC aracılığıyla katladı

Pandora Papers, Rus oligark Alexei Mordashov'un dünyanın en büyük ikinci muhasebe firması olan PwC ile ilişkisine de ışık tuttu.

2003'te Forbes dergisi Rus çelik patronu Alexei Mordashov'u - ABD'li televizyon yıldızı Oprah Winfrey ve Red Bull'un Avusturyalı kurucu ortağı Dietrich Mateschitz ile birlikte - milyarderler dünyasının "yeni gelenlerinden" biri olarak taçlandırdı. 37 yaşındaydı ve çok az biliniyordu. Dergideki biyografisinde 'kendi çabalarıyla milyarder olmuş kişi' olarak tanımlandı.

Sızan dosyalar, dünyanın en büyük ikinci muhasebe firması PwC'nin, o zamandan 2021 yılına kadar Mordashov'un Rusya'nın en zengin adamı olmasına nasıl yardımcı olduğunu ortaya koyuyor. Forbes'a göre Rus milyarderin serveti 2021'de 29 milyar dolardı.

Belgelere göre PwC, Mordashov ile bağlantılı bir holding şirketinin Britanya Virjin Adaları'nda ve gizlilik sunan diğer yetki alanlarında 65'ten fazla paravan şirket kurmasına ve yönetmesine yardımcı oldu.

ICIJ tarafından analiz edilen kayıtlar, Mordashov'un bu offshore şirketler ağını Avrupa şirketlerine yatırım yapmak, Rusya çelik endüstrisinde büyümek ve kömür, kereste, medya endüstrilerinden büyük paylar almak için kullandığını gösteriyor. Belgelere göre danışmanlar ayrıca, Mordashov ve hayat arkadaşı Marina Mordashova'ya 213 fit uzunluğunda bir spor yat ve bir Bombardier lüks jetine sahip olmaları için şirketlerini kaydettirmelerine yardımcı oldu. Şirketlerin çoğu, Mordashov'un Kıbrıs merkezli grubu olan Unifirm Ltd.'ye bağlı görünüyor.

Mordashov, Rusya'nın 24 Şubat'ta başlayan Ukrayna'yı işgaline yanıt olarak Avrupa Birliği ve İngiltere tarafından yaptırım uygulanan Rus oligarklardan biri. Mordashov'un ana şirketi Severstal, ülkenin en büyük çelik üreticisi. Rus ordusu için zırhlı araçlar ve denizaltılar için çelik üretiyor. Mordashov ise Putin'e yakın olduğunu defalarca reddetti.

Bloomberg TV'ye 2018'de verdiği bir röportajda, "Ben özel bir girişimciyim, hükümetle hiçbir ilgim yok" dedi.

Altı milyon dolarlık kredi borcu silindi

Ancak ICIJ tarafından incelenen belgeler, Mordoshov'un offshore şirketlerinin, on milyonlarca doları, Putin'i çocukluğundan beri tanıyan ve Rus liderin kızı Maria'nın vaftiz babası olan çello virtüözü Sergey Roldugin ile bağlantılı şirketlere aktardığını gösteriyor.

Panama Papers belgeleri 2016'da Roldugin'i, Putin'in yakın çevresi tarafından yönetilen, şüpheli krediler ve offshore şirketler aracılığıyla en az iki milyar doların aktarıldığı gizli bir ağın oyuncularından biri olarak tanımlamıştı.

Pandora Papers belgeleri, Mordashov grubunun paravan şirketlerinden biri olan Levens Trading'in 2007'de Roldugin'e ait bir Britanya Virjin Adaları şirketine altı milyon dolarlık kredi verdiğini gösteriyor. Sızdırılan kayıtlardaki bir belgeye göre, Mordashov'un şirketinden Roldugin'in şirketine verilen altı milyon dolarlık kredi borcu, daha sonra bir dolar karşılığında silindi.

Mordashov ve PwC, ICIJ'nin sorularına yanıt vermedi.

Rus vatandaşlarıyla ilişkili 3700 şirket var

Veri tabanına eklediği yeni bilgilerle ICIJ, 200'den fazla ülke ve bölgede 800 binden fazla offshore şirket, vakıf, tröst ve kişilere ilişkin bağlantıları kamuoyuyla paylaşmış oldu.

İnteraktif olarak arama yapılabilen veri tabanı, Rusya ile bağlantıları olan 11 binden fazla varlık hakkında beş sızıntıdan elde edilen bilgilere sahip. Pandora Papers soruşturması, yaklaşık 3700 şirketi 4400'den fazla Rus vatandaşıyla ilişkilendirirken, sızıntının yüzde 14'ü ile ilişkili olan Ruslar, toplamda ortaya çıkan tüm şirketler ve diğer tüzel kişiler arasında açık ara önde.

Pandora Papers'a göre Rus siyasi figürleri ağırlıklı olarak finansal hizmet sağlayıcıları Alcogal ve Dadlaw'ı kullanıyor ve şirketlerinin çoğu, düşük vergileriyle ün salmış olan Britanya Virjin Adaları ve Kıbrıs'ta kayıtlı.

Politikacılara ek olarak, Pandora Papers verilerinde toplamda 45'ten fazla oligark yer alıyor. 8 Nisan itibarıyla en az 12 tanesi yaptırımların hedefi oldu.

Belgelere göre Rus petrol devi RussNeft'in kurucusu ve Rus parlamentosunun eski bir üyesi olan Mikail Gutseriev ile bir başka eski parlamento üyesi olan kardeşi Sait-Salam Gutseriev, Alcogal ve Dadlaw'a kayıtlı 84 offshore şirket ile ilişkili görünüyor. Pandora Papers sızıntılarında en fazla offshore şirkete sahip olan iki Rus politikacı, RussNeft'in basın ofisi aracılığıyla yönlendirilen yorum taleplerine yanıt vermedi.

Türkiye'den de çok sayıda isim çıkmıştı

ICIJ'in paylaştığı ve 117 ülkeden 600'den fazla gazetecinin katıldığı Pandora Papers araştırması, 31 ülkede faaliyet gösteren 14 "hukuk" ve "finansal danışmanlık" firmasından sızan 2,94 terabaytlık yaklaşık 12 milyon belgeye dayanıyor.

Pandora Papers 1: Saraydan vergi cennetine bir offshore hikayesi

Ekim 2021'de DW Türkçe ortaklığında yayınlanan Pandora Papers araştırması, Türkiye'de bir yandan büyük kamu ihalelerini alıp vergi indirimi ve teşviklerden yararlanırken diğer yandan gelirlerini vergi cennetlerine aktaran şirketlerin varlığına işaret etmişti.

DW Türkçe'nin incelediği belgelerde, Türkiye iş dünyasından Cengiz Holding'in sahibi Mehmet Cengiz, Rönesans Holding Kurucusu Ayşe Ilıcak, Çalık Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Çalık ve Demirören Holding'in patronu Yıldırım Demirören'in eşi Hazan Revna Demirören ile Holding'in yönetim kurulu üyesi kardeşi Fikret Tayfun Demirören'in yanı sıra son dönemin yeni zenginlerinden köklü holding sahiplerine, medyadan spor dünyasına kamuya mal olmuş isimler yer aldı.

Sızdırılan belgeler aralarında Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'in ailesi, Çekya Başbakanı Andrej Babis, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Lübnan Başbakanı Najib Mikati, Kenya Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta, Ekvador Cumhurbaşkanı Guillermo Lasso Mendoza, Şili Devlet Başkanı Sebastián Piñera, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair ve eski Fransa Maliye Bakanı ve Uluslararası Para Fonu Başkanı (IMF) Başkanı Dominique Strauss-Kahn'ın olduğu çok sayıda politikacı ve devlet liderinin denizaşırı ilişkilerini de ortaya koydu.

Pelin Ünker

DW