Bir zamanlar milletin efendisi idi: Köylü et ihtiyacını kentlerden karşılıyor

Sürekli artan girdi maliyetleri, yanlış politikalarla tarımdan kopuşun hızlanması, son olarak da zarar eden üreticinin süt veren hayvanlarını kesime gönderilmesiyle derinleşen hayvancılık krizinin sonuçları ESK raporuna yansıdı. Raporda, köylülerin et ihtiyacını kentlerden karşıladığının belirtilmesi dikkat çekti.

Et ve Süt Kurumu'nun ‘Et ve Süt Sektörü Çalıştayı Sonuç Raporu’ yayınlandı.

Kırsalda refah düzeyinin düştüğünün belirtildiği raporda, ‘kırsal kesimde yaşayan hane halkının hayvansal gıda ihtiyaçlarını kentlerden karşıladığına’ dikkat çekildi.

Raporda; kırsal alanların eğitim, sağlık, ulaşım gibi sosyal donatıların eksikliğinden dolayı kırsal yaşamın cazibesini azalttığını dikkat çekilirken, “refah düzeyi düşen” kırsal hane halkının hayvansal gıda ihtiyaçlarını kentlerden karşıladığı belirtilerek şu değerlendirme yapıldı:

KIRSALDAKİ GELİR, KENTTEKİ ASGARİ ÜCRETLİNİN ALTINDA

“Kırsaldaki orta ölçekli bir işletmede üç aile ferdinin iş gücü ile elde ettiği işletme geliri, kentte çalışan üç asgari ücretli gelir toplamının oldukça altında kalmıştır.

Kırsal yaşamın çetin şartları ve kırsal refahta yeterince sağlanamayan gelişme kentlere göçü cazip hale getirmiştir.

Özünde bir kırsal üretim olan hayvancılık faaliyetleri bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Bilhassa geçimlik ve yarı geçimlik işletmeler ile küçük ölçekli aile işletmelerinde küçülme yaşanmıştır Kırsal hane halkının hayvansal ürün ihtiyacı çoğunlukla kentlerden tedarik edilmektedir.”

Kaynak: ESK

‘ÇİFTÇİ YATIRIM DESTEKLERİNDEN YARARLANAMADI’

Raporun; Türkiye'de et ve süt sektörünün sorunları ve çözüm önerileri ile ilgili kısmında, hayvancılık yatırımlarına verilen desteklemelerde “desteklenen işletmelerin ne durumda olduğu”, “üretim ve istihdam kapasitelerinin ne olduğu”, “kaç tanesinin el değiştirdiği ve atıl kaldığının” tam olarak “bilinmediğine” dikkat çekildi.

Bunun yanı sıra “Kırsalda yaşayan ve geçimini hayvancılıktan sağlayan küçük ve orta ölçekli aile işletmelerinin yatırım programlarından yeterli oranda faydalanamadığı bu ailelerin proje hazırlama kapasitesi öz sermayesi veya krediye erişim imkânı konularında zayıf kaldığı bilinmektedir” denildi.

DESTEKLERİ FARKLI SEKTÖRDEKİ İŞLETMELER ALDI

Farklı sektörlerdeki yatırımcıların “kırsal desteklerin hibe oranları cazip geldiğinden” destekleri aldıkları ancak “üretim sürecinde umduklarını bulamadıkları için işletmeyi devretme veya kapatma yoluna gittikleri” belirtilerek, âtıl durumda olan işletmeler için “yasal düzenlemeler yapılması” hedeflendi.

ALMANYA SÜT İHRACATINDA DA KISKANIYOR!

Türkiye ve Almanya'nın süt üretim miktarları birbirine yakın olmasına rağmen Türkiye'nin süt ve süt ürünlerindeki ihracat değerinin Almanya'ya göre “oldukça düşük” kaldığına dikkat çekildi:

“Almanya’nın toplam çiğ süt üretimi 32 milyon ton, toplam süt ürünleri ihracat değeri ise yaklaşık 11 milyar dolar iken ülkemizin toplam çiğ süt üretimi 24 milyon ton, toplam süt ürünleri ihracat değerimiz ise 451 milyon dolardır.”

‘KIRMIZI ET TEDARİKİNDE CİDDİ SORUN’

Tüm veriler göstermektedir ki, son 20 yılda hayvansal ürünlerin küresel talep durumu küresel arzın üzerinde gerçekleşmiştir. Önümüzdeki yıllarda hayvansal ürün üretiminde daha fazla daralma olacağı öngörülmektedir. Bu durumun başta İslam coğrafyası olmak üzere domuz eti tüketmeyen ülkelerde kırmızı et tedarikinde ciddi sorun oluşturacağı muhakkaktır.”

DAMIZLIK HAYVANI KES, DAMIZLIK DÜVEYİ İTHAL ET

Raporda birçok ticari işletmenin damızlık hayvanlarının bir kısmını kasaplık hayvan değerinin yükseldiği dönemde kesime gönderdiği ve yurtdışından damızlık düve ithal ettiğine dikkat çekilirken; temel neden “ekonomik kazanç sağlama düşüncesi” olduğu belirtildi.

18 FARKLI DESTEKLEME ENFLASYON KARŞISINDA ERİDİ

Yine raporda; hayvancılığa 18 farklı kalemde desteklerin ödendiği ancak “miktarın enflasyon karşısında düşük düzeyde kaldığı”, bununla beraber hayvancılıkta kullanılan girdilerde ithalat oranının her geçen gün arttığı bilindiğine vurgu yapıldı:

“Enflasyonla beraber üretici fiyatları satabil kalmıştır son iki yılda et ve süt üretiminde daralma olmasının esas nedeni budur. Bu yılın başından beri hem ette hem sütte fiyatlar yukarı yönlü hareket etmiştir.”

‘ANAÇ KESİMLERİ ET AÇIĞI OLARAK KARŞIMIZA ÇIKACAK’

Raporun süt sektörüne ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri kısmında ette yaşanan sorunların süt sektöründe de yaşandığı belirtildi.

Süt sektöründe de anaç hayvanların kesime yollandığına dikkat çekilerek, “Yem ham maddelerinin aşırı fiyatlandığı dönemlerde üretim maliyetlerinde olan büyük artışlar düşük kalan üretici fiyatları birleşince sürüde anaç kesimlerin artmasına neden olmaktadır. Anaç kesimlerin artması süt arzında daralmaya neden olmakta ve et arzının kısa dönemde artmasına bağlı olarak et fiyatlarını aşağı çekse de sonraki yıllarda et açığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Maalesef bu kısır döngü; doğal şartların bozulması, dışarıdan tedarik edilen girdi fiyatlardaki aşırı artışlar ve kısmen de yanlış politikalar nedeniyle birkaç yılda bir yaşanmaktadır” tespiti yapıldı.

Buna göre çiğ süt arzı ve planlamasına ilişkin şu öneriler yer aldı:

* MALİYET FİYATINA ÜRETİCİ REFAH PAYI EKLENSİN: Çiğ süt maliyetlerinin hesaplanmasında öncelikle metot belirlenmelidir. Ticari işletmelerde üretilen çiftlik sütleri için aynı bir maliyet-fiyat çalışması küçük işletmelerde üretilen çiftlik sütleri için ayrı bir maliyet-fiyat çalışması yapılmalıdır. Hesaplanan maliyet fiyatına, o anki enflasyona göre ‘üretici refah payı' adında ek bir ödeme eklenmelidir.

* GIDA KOMİTESİ ONAYI KALDIRILSIN: Toplantıların periyodik aralıklarla düzenlenmesine dikkat çekilerek çiğ süt tavsiye fiyat açıklamasından önce zorunlu hale getirilmiş olan Gıda Komitesi onayı kaldırılmalıdır. Bu durum Konseyi işlevsizleştirdiği gibi fiyat istikrarsızlığına da yol açmıştır.

* ÜRETİCİ BİRLİKLERİ HESAPLARINA YATIRILAN BEDELLERİ BAŞKA AMAÇLARLA KULLANIYOR: Çiğ süt toplama ve pazarlama hizmeti veren üretici örgütlerinin bu hizmetler karşısında üreticilerden yaptıkları kesintiler şeffaflığı ve izlenebilirliği sağlayacak mevzuat kapsamında olmalıdır. Üreticilere ait birlik hesaplarına yatırılan çiğ süt bedellerinin başka amaçlarla nemalandırılmasına ağır müeyyideler getirilmelidir.

* ÜRETİCİNİN ÇİĞ SÜT KARŞISINDA YEM ALMA MECBURİYETİ ÖNLENSİN: Çiğ süt alımı karşısında üreticinin yem alma mecburiyeti önlenmelidir. Eğer yem karşılığı süt alımı sözleşmesi olacak ise fiyatlama bir parite üzerinden yapılmalıdır.”

DÜNYADA EN ÇOK DOMUZ ETİ ÜRETİLİYOR

Raporda, dünya kırmızı et üretiminin 2022’de 215,3 milyon ton olarak gerçekleştiği; üretimin yüzde 35,4'ünü büyükbaş eti, yüzde 7,8'ini küçükbaş eti ve yüzde 56,8'ini domuz eti oluşturdu. Raporda, şu değerlendirme yapıldı:

“Dünya kırmızı et üretiminin yüzde 35,4'lük payını oluşturan büyükbaş et üretimi 2022 yılında 76 milyon tondur. Üretimde ilk sıralarda yer alan ülkeler ABD, Brezilya, Çin ve AB'dir. Dünya sığır eti ticaretinde en büyük dört ihracatçı ülkenin Brezilya, ABD, Hindistan ve Avustralya olduğu ve bu ülkelerin toplam sığır eti ihracatının yaklaşık yüzde 56'sını gerçekleştirdiği görülmektedir.” (ANKA, Dilan Kutlu)