ATATÜRK’ÜN İMZASI
Hilmi ÖZDEN[1]
GİRİŞ
Geçtiğimiz 2024 yılında tartışılan konulardan biri Atatürk'ün Soyadı Kanunu'ndan (26 Kasım 1934) sonra kullandığı imzası ile ilgilidir. Özellikle Ressam Etem ÇALIŞKAN’ın ailesinin iddiaları Atatürk'ün çok tanınan ve bilinen bir imzasını adeta spekülasyon/kurgu haline getirmiştir. Fakat bu spekülasyonlara/kurgulara Cengiz ÖZAKINCI, Levent YILDIZ’la hazırladığı Kanal B televizyonunda Tarihin Bilinmeyen Yüzü programında tüm delilleriyle cevap vermiş ve iddiaları çürütmüştür. Çünkü Etem ÇALIŞKAN’ın Oğlu Raci ÇALIŞKAN’ın iddiaları hiçbir bilimsel gerçeğe dayanmadan sadece babasının çizmiş olduğu bir resmin üstündeki imzanın kaligrafik olarak babasına ait olduğu savıdır. Hâlbuki o bahsi geçen imza daha önce Atatürk (1935) tarafından atılmış hem de Atatürk'ün fotoğrafçısı Cemal IŞIKSEL (1965) tarafından kullanılmıştır.
.
İddianın kendine dayanak yaptığı ve delil olarak gösterdiği İnönü Ansiklopedisi’ndeki (daha sonra Türk Ansiklopedisi) Atatürk'ün imza kaşesinin görüntüleridir. Atatürk imza kaşesini kullandığı dönemlerde bile zaman zaman dostlarına ıslak imza ile bir takım belgeler imzalamakta ve hediye etmekteydi. Bunun en çok bilineni Cumhurbaşkanlık makamına ait GMK (Gazi Mustafa Kemal) başlıklı evraktaki Atatürk'ün yaveri Salih BOZOK’a vermiş olduğu BOZOK soyadı ile ilgili imzasıdır.
İnönü Ansiklopedisinde Atatürk'ün imzaları olarak verilen örnekler ise çeşitli yıllarda Atatürk'ün imzalarını ve son olarak da kaşe olarak yaptırdığı imzayı içermektedir. Ansiklopedi’de Salih BOZOK’a verdiği imza yoktur. Fakat bu Atatürk’ün günümüzde çok tutunan ve bilinen imzasının olmadığı anlamına gelmemelidir. Birtakım gazeteler ve internet siteleri sürekli olarak İnönü Ansiklopedisini kaynak gösterdiler. Atatürk'ün ıslak imza ile bizzat kendi eliyle atıp dostlarına bıraktığı belgeler göz ardı edildi. Raci ÇALIŞKAN’ın davranışlarının neler ifade ettiğini Cengiz ÖZAKINCI’nın programlarından Türk milletinin duyarlı her ferdinin mutlaka görmesi gerekmektedir. Bu yazının amacı Cengiz ÖZAKINCI’nın açtığı perspektif doğrultusunda ATATÜRK’ün İMZASI olmadığı iddia edilen imzanın da ATATÜRK’e ait olduğunu bir/bin kez daha Aziz Türk Milletine hatırlatmaktır.
.
İDDİA:
.
İddia’nın basına yansımasından bir örnek:
“Atatürk'ün imzasını kullanırken dikkat!
Atatürk’ün çok kullanılan imzası, aslında ona ait değil. Ressam ve kaligraf Etem Çalışkan’ın 1969’da yaptığı bir çizim. Çalışkan ailesi, imzayı tescilletti. Kâr amaçlı kullanımlardan telif talep ediyorlar. Tişörtten bardağa, kalemden dövmeye, otomobil camından rozete, flamaya, postere her yerde görmeye alışkın olduğumuz imza bugün 97 yaşında olan ressam ve kaligraf Etem Çalışkan’ın 1969’da Milliyet için yaptığı kaligrafik bir çalışma. Çalışkan gazetenin 10 Kasım özel sayısı için yaptığı Atatürk portresinin bir parçası olarak çizmiş. Bu kaligrafik çalışma her yerde kullanılmaya başlanıyor başlanmasına ama Etem Çalışkan'ın imzası da her yerden çıkarılıyor. Oğlu Raci Çalışkan yaklaşık iki yıl önce hukuki yollara başvuruyor. Ve bilirkişi raporlarına dayanılarak verilen mahkeme kararıyla “Atatürk’ün imzası” diye bilinen bir çizimin Etem Çalışkan’a ait “kaligrafik eser” olduğu kayıt altına alınıyor (Esen Dolma, Haftalık Oksijen Gazetesi, sayı 199, 1-7 Kasım 2024)”
İDDİAYA CEVAP:
Etem ÇALIŞKAN’ın 1969’da hazırladığı bir çizimdeki kaligrafik imzanın Etem ÇALIŞKAN’ın ailesi Atatürk’e ait olmadığını söylemesi tüm tarihi belgeleri yok saymaları demektir. Çünkü Atatürk Salih BOZOK’a imzalayarak verdiği ıslak imzalı belgede 1935 yılında bahsi geçen imzayı kullanmıştır:
Atatürk’ün Salih BOZOK’a imzalayıp hediye ettiği 30 Ocak 1935 tarihli imza (Soyadı Plaketi) (Bozok, 2003; Bozok, 2023: 49)
Atatürk’ün Fotoğrafçısı Cemal IŞIKSEL’de bu imzayı Etem ÇALIŞKAN’dan yıllar önce kullanmıştır: Demek oluyor ki Etem ÇALIŞKAN’ın ailesinin iddia ettiği kaligrafik çalışma özgün olarak Etem ÇALIŞKAN’a ait değildir imza bizzat ATATÜRK’e aittir. Etem ÇALIŞKAN ve Atatürk’ün fotoğrafçısı Cemal IŞIKSEL de tartışmaya mahal bırakmayacak şekilde bu imzayı ATATÜRK’ün 1935 tarihli Salih BOZOK’a imzaladığı “BOZOK soyadı hediye belgesi”nden almışlardır. Cemal IŞIKSEL “Atatürk Gazi Mustafa Kemal Fotoğraf Albümü”nün girişine 26.12.1965 tarihindeki Ankara Fotoğraf Sergisindeki şu cümleleriyle başlamaktadır: “ Atatürk hakkında, bugüne kadar çok şeyler yazıldı, çok şeyler anlatıldı. Ben de objektifimin gördüklerini sizlere getiriyorum. Bunların, tarihe ve gelecek kuşaklara, onu daha yakından tanıtmaya imkân vereceğine inancım var. Çünkü burada O, kendini anlatacak…” Foto Cemal Işıksel. Daha sonra sergilenen bu fotoğraflar 1969 yılında albüm şeklinde “Türk Tarih Kurumu” tarafından basılmıştır (Işıksel, 1969). 10 Kasım 1969 tarihinde de Cemal IŞIKSEL tarafından Anıtkabir Müzesi’ne teslim edilmiştir:
Cemal IŞIKSEL’in hazırladığı ATATÜRK Albümünün 1. ve 2. Sayfaları (Işıksel, 1969)
İnönü Ansiklopedisi ise birçok internet sitesine kaynak teşkil etmiştir. Fakat diğer imzalarla birlikte soyadı kanunundan sonra “Atatürk’ün kaşesindeki imzanın olduğu sayfa” görülmektedir. Bu ise Atatürk’ün diğer ıslak imzaları olmadığı anlamına gelmemelidir. Sadece Atatürk değil her insanın değişik zamanlarda elini/parmaklarını kullanarak çok bariz değişiklikler olmamak üzere farklılıklar içeren imzalar atabildiği unutulmamalıdır. Islak imza ile kastedilen bir kişinin kalemle bir kâğıda doğrudan kendi imzasını atmasıdır. Kaşe ise sürekli imza kullanmak durumunda kalan genelde resmi makamlarda çalışanların tercih ettiği imza kullanmayı kolaylaştırma aracıdır. Eskiden kabul gören kaşenin yerini günümüzde elektronik imza almıştır. Bununla birlikte insanlar ıslak imzalarını da atmaktadır.
İnönü Ansiklopedisindeki ATATÜRK’ÜN İMZALARI ve MÜHRÜ’NÜN Görüldüğü Sayfa (Cilt IV, 1950:102)
ATATÜRK’ün 2 Şubat 1938 tarihinde Bursa Merinos Fabrikasının açılışında hatıra defterine yazdığı yazının altındaki ıslak imzası (Cengiz ÖZAKINCI Kanal B)
Cemal IŞIKSEL’in 18 Kasım 1966 ATATÜRK Fotoğraf Sergisi-Cumhuriyet Gazetesi (Cengiz ÖZAKINCI Kanal B)
Cemal IŞIKSEL’in 1966 İstanbul ATATÜRK Fotoğraf Sergisi-Cumhuriyet Gazetesi (Cengiz ÖZAKINCI Kanal B)
Cemal IŞIKSEL’in 10 Kasım 1969 günü ANITKABİR’e HEDİYE ETTİĞİ ATATÜRK Fotoğraf Albümünden (Cengiz ÖZAKINCI Kanal B)
Etem ÇALIŞKAN’ın 10 Kasım 1969 Milliyet Gazetesindeki Çalışması
(Cemal Işıksel’in 1931 yılında çektiği Atatürk fotoğrafı ile 1965 yılında Cemal Işıksel’in Atatürk fotoğrafına monte ettiği Atatürk’ün özgün imzasının Etem Çalışkan tarafından birleştirilmiş kara kalem çalışması) (Cengiz ÖZAKINCI Kanal B)
Tablo: Konunun net bir şekilde anlaşılması için tarafımızdan kısaltılmış Cengiz ÖZAKINCI’nın tablosu (Kanal B)
SONUÇ
Cengiz ÖZAKINCI’nın çalışması ile tüm gerçekler aydınlatılmıştır. İnsanlar biraz daha dikkatli olsalardı benzer sonuçlara ulaşabilirlerdi. Bunların başında Salih Bozok’a verilen belgedeki imza dikkatlerden kaçmazdı. Yakın tarihe ait birçok belgede bunu teyit etmektedir. Etem ÇALIŞKAN’ın ailesinin iddia ettiği gibi 1969 yılındaki resim çalışmasının üstündeki imza şahsının kaligrafik bir buluşu değildir. Cemal IŞIKSEL bunu Etem ÇALIŞKAN’dan üç yıl önce fotoğraflarında kullanmıştır. İmza tarihî kaynaklar ışığında ATATÜRK’e aittir. Bu hususun yeniden tartışma konusu yapılıp Türk Milletini meşgul etmemesi için metin içinde geçen kaynak eserlere başvurulabilir. Geniş bilgi için Cengiz ÖZAKINCI’nın bu başlıktaki internet konuşmaları seyredilmelidir.
Teşekkür: “Foto Cemal Işıksel, Atatürk Gazi Mustafa Kemal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1969”.künyeli eserin temininde şahsıma yardımcı olan başta Murat TİN ve tüm Eskişehir Yediler Kültür Merkezi çalışanlarına teşekkür ederim.
______________
KAYNAKLAR
Esen Dolma, Haftalık Oksijen Gazetesi, sayı 199, 1-7 Kasım 2024.
Işıksel Foto Cemal, Atatürk Gazi Mustafa Kemal, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1969.
İnönü Ansiklopedisi, (Genel Sekreter: Agâh Sırrı Levend), Cilt IV, M.E.B., Ankara, 1950.
Mehmet S. Bozok, Seryaver Salih Bozok, İstanbul, 2023.
Salih Bozok, Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, Yayına Hazırlayan: Can Dündar, Doğan Kitap, İst 2003.
İnternet Kaynakları:
https://www.youtube.com/watch?v=WcsHDaDcaqg
https://www.youtube.com/watch?v=cQQhe6XDigs
[1] Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü