Araştırmacı Yazar CELAL ÖCAL İzmir'den Sesleniyor: "Yüzyılın Hırsızlığı! İzmir Eski Gümrük Binası Kitabeleri Nerede? İlgililer Neden Sessiz?.."

İzmir'de Eski Gümrük Binasının ön cephesine dikkatle bakıldığında alınlıkta, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük İnhisarlar İdaresi yazılı olduğu görülür. Eski fotoğraflardaki bombeli zemin üzerine işlenen yazının, silindiği ve TCGİİ yazıldığı anlaşılmaktadır.

1-İzmir Eski Gümrük binası Osmanlı dönemi   2-Cumhuriyet dönemi

Gümrük binasının İki giriş kapısının sağına ve soluna iç içe geçmiş üç ay yıldız figürü işlenmiştir. Bu figür Saat Kulesi gibi İzmir’e has bir motif olmasına karşın ilgi görmemiştir. Bu logo Türk Kadınları Biçki Dikiş Yurdu diplomalarında, Enver Paşa’ya hediye edilen,

3-Türk Kadınları Biçki Dikiş Yurdu Diploması

4-Hisart Müzesi-Enver Paşaya hediye edilen kılıç

5-İzmir Gümrük Binası ön cephesindeki üç ay yıldızlı motif Kılıç üzerinde de vardır[1].

6-İzmir Eski Gümrük binası üzerine dikkat çekmemesi kitabe hırsızlığını gizlemek için konulmuş sahte mermer blok [2]

7-Yıllar sonra ortaya çıkan Eski Gümrük Binamızın II. Abdülhamid döneminde yapıldığının kanıtı yok edilen orijinal kitabenin fotoğrafı. Yapılan tarih hırsızlığını gören gözlere duyan vicdanlara kanıtlıyor.

8-Eski Gümrük binası çeşmesi. Çeşme üzerindeki kitabe sökülmüş, üstteki yeri boş durumda.

9-Madalyonun ortasında bulunan II. Abdülhamid’in tuğrası silinmiş. Köşelerde iç içe geçmiş ay yıldız. Ortada Ay yıldız altında tarih.[3]

Yapı üzerindeki boşluklarda yakın zamanlara kadar Tuğra bulunuyordu. İlgili kaynaklarda İzmir Rıhtımı ve Gümrük binası inşaatı 1876’da bir İngiliz firmasına verilen imtiyazla başladığı, kısa bir süre sonra Fransız Dussaud kardeşlerin eline geçtiği, 1880’de tamamlandığı yazıyordu. Yaygın bilgi İzmir Eski Gümrük binasının yabancılar tarafından yapılmış olduğuydu.

Ancak II. Abdülhamid, döneminde yaptırdığı bütün eserleri fotoğraflarıyla belgelemiş bu yapının da birkaç poz fotoğrafını çektirmişti. Yıldız Fotoğraf Albümleri içindeki İzmir’i konu alan fotoğraflar da kitaplaştırılmıştı[4]. Bu kitaptaki fotoğraflardan İzmir Gümrük Binasının II. Abdülhamid tarafından yapıldığı görülüyordu. Bu bilgiyi doğrulayacak kitabeler olmalıydı, yoktu?

1990’lı yıllarda İzmir’de bir rüzgar estirilmişti. Koyuncuoğlu ailesinin sahibi olduğu İzmer İnşaat Sanayi Ticaret ve Turizm AŞ ve Sasko Yatırım AŞ Eski Gümrük binamızı restore etmeye talip olmuş, Mimar Salih Pekin’e çizdirilen proje onaylanmıştı. Tarihi Gümrük binası alışveriş merkezi yapıldı. Konak- Pier adıyla 22 Kasım 1997’de Gençlik Konseriyle tanıtıldı. Projenin onay dönemi sıkıntılı oldu.

10. Davetiye:KONAK PIER İzmer İnşaat A.Ş ve Sasko Yatırım A.Ş Yönetim Kurulu Başkanı Şener Koyuncuoğlu ve Mine Koyuncuoğlu İzmir Konak Pier’de verilecek olan Gençlik Konserini onurlandırmanızı rica ederler. Tarih: 22 Kasım 1997 Yer: Konak Pier (Eski Balık Hali)

Şirket binanın Eyfel Kulesi’ni çizen mimar tarafından çizilmiş olduğundan duyduğu övünçle binanın logosunu “çelik profil” görüntüsü seçmişti. Binanın ön cephesinde bulunan özgün motif görmezden gelindi.

İzmer Gümrük binasını arsa olarak gördü, kendi çıkarına kullandı, PİER adını yerleştirdi, isim kirliliği yaptı. Eski Gümrük binasının denize doğru olan iç bölümlerinin duvarlarını yıktı, dozer soktu, kaçak kat çıktı. Yapı içindeki tarihi demir parçaları parmaklıkları sattı. Gemi dubalarını, rayları, tarihi kapıları söktü. Dönemin İzmir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu, sözde.. “İzmir’in çivisine dokundurmam” diyen Vali Yusuf Ziya Göksu yapılan restorasyon faciasını görmezden geldi, tarihi kapı yok edildi. Kurul üyeleri ceza aldı.

1974’den beri Tarihi Gümrük binamızın bir bölümünü Deniz Kuvvetlerimiz kullanıyordu. Gümrük binasının restorasyon konusu gündeme gelince “gemiler gitsin, gemilerin ne işi var? Harp gemileri gitsin Yatlar gelsin” denilerek, yat limanı maketleri sergilenmeye resimleri gösterilmeye başlandı, yoğun propaganda yapıldı..

Sonunda Deniz Kuvvetleri Komutanlığı 15.8.2010 günü Çaka Bey Rıhtımı’ndan gemilerini çekti. Bu durum “Asker Çaka Bey’i bıraktı” başlığıyla basında yer aldı [5].

Çakabey rıhtımı meydanında Çaka Bey’in büstü, rıhtıma bağlı gemilerimizin dalgalanan sancaklarının güzel görüntüsü halkın büyük ilgi gösterip hayranlıkla izlediği törenler, karaya çıkan, babalarını, eşlerini, sevgililerini bekleyenler, acı tatlı hatıralar, hafızalarda silinmez izler bırakarak 2010 yılında sona erdirildi [6]. Bir tarih kapandı. Harp Gemilerimiz son defa yapılan törenin ardından demir alarak Çakabey Limanını terk etti. İzmir güzel bir manzarasından yoksun kalmış oldu.

Deniz Kuvvetlerimizin Çaka Bey Limanı’nı tahliye edeceğinin belli olunca son Filotilla Komodorlarından Dz. Kur. Alb. Reşit Çağın tarihe geçecek örnek bir hizmet yaptı. Deposunda eski Türkçe yazılı üç mermer kitabenin bulunduğu bilgisini ilgililere bildirdi, araştırılmasına izin verdi .

11-Dz. K.K II. Karakol Filotilla Komodorluğu, sol altta İzmir Fatihi Caka Bey’i tanıtan açıklama.

E.Ü.Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Öğretim Görevlisi Aydoğan Demir Doc. Dr. İnci Kuyulu, Doc. Dr. Sabri Surgevil, Arş. Gör. Ertan Daş ve Mürvet Özer kitabeleri okudu, makale olarak yayımlandı[7].

12-Birinci kitabe

BÜYÜK İSKENDER GİBİ OLAN II. ABDÜLHAMİD’İN GAYRETLERİ, ÇABALARI DA DENİZ GİBİDİR. O EMREDERSE, DENİZ,BİR KARADAN GÖRÜNEN DERYA OLUR. O, GAYRETLERİ ÖLÇÜYE, KUDRETİ TAHMİNE SIĞMAYAN BİR PADİŞAHTIR. BU İDDİALI SÖZLERİN DELİLİ DE İZMİR GÜMRÜK BİNASIDIR. ŞAİR SADİ, TARİHİ YÜZDE SEKİZLE DÜŞÜRDÜ. 1296 (1878-1879)

İnşa edilen yeni bir bina için yazılan kitabe 1888 tarihlidir.

13-İkinci Kitabe .

1-İzmir Osmanlı ve Efrenç Gümrükleri daireleriyle demir (timür) örtüler ve çeşme Hasan Paşa-zade sa’adetlü Muhiddin.

2-Hamdullah Beyefendi hazretleri Rüsümât Nazırı iken inşa edilmiştir sene 1304 (1888)

14- Üçüncü Kitabe. Çeşme kitabesi olup 1886 tarihlidir. Kitabede şöyle yazıyor:

Yenbû’-ı adl u merhamet

Şahinşeh-i derya semûh

(Abdülhamid Ha)n-ı kerim

Sultan-ı İskender-futûh

Kıldı bu dikleş çeşmeyi

Zib-i nazar-gah-ı vuzûh

Abdest alub içtikce su

Erbâb-ı tevhid ü fütûh

Ol şa içün kılsun taleb

Dergâh-ı Hak’dan ömr-i Nûh

Tarih-i menkutun Didim

Âb-ı tarâvet-bahş-ı rûh

1304/(30.9.1886-18.9.1887) Abdülhamid Han, adalet ve merhamet kaynağıdır, derya kadar cömert, şahlar şahıdır; Sultan (Büyük) İskender gibi galiptir, zafer sahibidir. Bakıldığında aydınlık, süslü bu gönül çekici çeşmeyi yaptı. Tanrı’nın birliğine inananlar, gönülleri ferah olanlar)?, su içip, abdest aldıkça O Şah (Abdülhamid) için Tanrı’dan Nuh’un ömrü gibi (uzun bir ömür) talep etsinler. Tarihini noktalı harflerle dedim. Gençlik suyu (insana) canlılık veriyor.

Her üç kitabede geçen ifadeler Eski Gümrük binamızın II. Abdülhamid dönemi eser olduğunun kanıtıdır.

- Bu iddialı sözlerin delili de İzmir Gümrük binasıdır.

- İzmir Osmanlı ve Efrenç Gümrükleri daireleriyle demir (timür) örtüler ve çeşme Hasan Paşa-zade sa’adetlü Muhiddin Hamdullah Beyefendi hazretleri Rüsümât Nazırı iken inşa edilmiştir.

-Tanrı’nın birliğine inananlar, gönülleri ferah olanlar)?, su içip, abdest aldıkça O Şah (Abdülhamid) için Tanrı’dan Nuh’un ömrü gibi (uzun bir ömür) talep etsinler.

Bu bilgilerin ışığında diyoruz ki: İzmir Eski Gümrük binasının yabancılar tarafından yapılmış olduğu yönündeki bilgi yanlıştır, değiştirilmesi gerekir. Eski Gümrük Binamız II. Abdülhamid’in Hamidiye İstihkâmı Hümayunu gibi İzmir’e yadigârıdır.

Son derece değerli, taşıması zor ve ağır üç kitabenin nerede olduğu bilinmemektedir. II. Abdülhamid’in İzmir’e yadigarı Gümrük binasının tapusu “üç kitabe” kayıptır.

15-Kitabeyi okuyan bilim insanlarına nezaret eden rütbeli denizci ve askeri aracı birlikte gösteren kanıt fotoğraf.

"Kitabeleri kimin aldığını biliyorum" diyen görevliyi şahit göstererek yaptığımız şikayet ve ihbara Güney Deniz Saha Komutanlığı, İzmir Valiliği, İl Kültür Müdürlüğü cevap vermemiştir.

Atatürk, 2 Şubat 1923 günü Lozan görüşmeleri hakkında “Biz barış istiyoruz dediğimiz zaman tam bağımsızlık istiyoruz” sözlerini Eski Gümrük binamızda söylemiştir[8]. Bu yönüyle Konak Pier’in durumu Türkiye’yi ilgilendirmektedir.

Konak Pier yönetimi [9] yapılan tarih talanından en karlı çıkan konumdadır. Deniz kenarındaki otoparktan, dükkan kiralarından çok büyük kar elde etmesine rağmen, devlete olan kira borcunu ödemediği basına yansımıştır.

Sayıştay raporlarına dayanarak yaptığı açıklamada CHP İzmir Milletvekili Atila Sertel, denize sıfır konumdaki Konak Pier AVM'nin 25 yıllığına kiraya verilmesine karşın devletin 30 milyon 822 bin liralık alacağını işletmeciden tahsil edemediğini söyleyerek, “Bu parayı ya tahsil edin ya da sözleşmesini fesh edin” çağrısında bulunmuştur[10].

2 Aralık 2023 günü Necmi Ülker’le İzmir Valisi Dr. Süleyman Elban’a ziyaretimiz sırasında “Çalıntı ihbarımıza ilgili birimlerin cevap vermediğini, Eski Gümrük binamızın, II. Abdülhamit’in İzmir’e yadigarı bir tarihi yapı olduğunu” belirterek soruşturma açılmasını beklediğimizi ilettik. Henüz cevap alamadık.

Yazımıza ilgi duyan her Türk aydını TCK 278.Madde. “Kamu görevlisi görevinden dolayı bir suç işlendiğini öğrenirse bunu ilgili yerlere bildirmek zorundadır.” Hükmü gereğince İzmir Valiliği’ne, Güney Deniz Saha Komutanlığı’na, Ege Ordusu Komutanlığına ve Kültür Turizm Bakanlığı’na başvurabilirler.

CELAL ÖCAL

Gazeteci- Yazar

İzmir