Umummilli Lider Haydar Aliyev 100 Yaşında

11 Mayıs 2023, 15:07

10 Mayıs Azerbaycan Milli Lideri Haydar Aliyev'in doğum günü.

Haydar Alirza oğlu Aliyev, 10 Mayıs 1923 tarihinde Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde doğdu. 1939 yılında Nahçıvan Pedagoji Teknik Koleji'nden mezun olduktan sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü'nün “şimdiki Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi'nin” mimarlık fakültesinde okudu. İkinci Dünya Savaşı, eğitimini tamamlamasına maalesef izin vermedi.

Haydar Aliyev, 1941'den itibaren Nahçıvan ÖSSC-Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Halk İçişleri Komiserliği'nde ve Nahçıvan ÖSSC-Halk Komiserleri Konseyi'nde daire başkanı olarak görev aldı. 1944 yılında devlet güvenlik teşkilatlarında çalışmaya SSCB tarafından gönderildi. 1964 yılından itibaren güvenlik teşkilatları sisteminde görev yapan Haydar Aliyev, Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu'na bağlı Devlet Güvenlik Komitesi Başkan Yardımcılığı görevinde bulundu ve 1967 yılından itibaren tümgeneralliğe terfi etti. O yıllarda Leningrad “şimdiki St. Petersburg” şehrinde özel yüksek öğrenim gördü. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi'nden mezun oldu.

Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin Temmuz 1969'daki genel kurulunda Merkez Komite'nin birinci sekreteri seçildi ve cumhuriyetin başkanı oldu. Aralık 1982 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politik Büro adlandırılan Siyasi Büro üyeliğine seçilen Haydar Aliyev, SSCB Bakanlar Kurulu'nun ilk başkan yardımcılığına atandı ve SSCB'nin ilk Türk liderlerinden biri oldu. Haydar Aliyev, yirmi yıl boyunca SSCB Yüksek Sovyeti ve Azerbaycan SSC milletvekilliği yaptı ve beş yıl süreyle SSCB Bakanlar Kurulu'nun ilk başkan yardımcılığını yaptı.

Ekim 1987'de Haydar Aliyev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu'nun ve bizzat Genel Sekreter Mihail Gorbaçov'un ortaya koyduğu siyasi çizgiye karşı bir protesto işareti olarak görevlerinden istifa etti.

20 Ocak 1990'da SSCB tarafından Azerbaycanda gerçekleştirilen Ocak Katliamının ardından Haydar Aliyev, Moskova'daki Azerbaycan temsilciliğinde, Sovyet birliklerinin Bakü'de işlediği kanlı trajediyle ilgili açıklama yaptı ve Azerbaycan halkına karşı işlenen suçun organizatörlerinin ve faillerinin cezalandırılmasını talep etti. Temmuz 1991'de SSCB liderliğinin Dağlık Karabağ'daki şiddetli çatışma durumuna ilişkin ikiyüzlü politikasına karşı bir protesto işareti olarak, Sovyetler Birliği Komünist Partisi saflarından ayrıldı.

1990 yılının Temmuz ayına gelindiği zaman Azerbaycan'a geri dönen Haydar Aliyev, önce Bakü'de, ardından Nahçıvan'da ikamet ederek yaşadı ve aynı yıl Azerbaycan Yüksek Sovyeti'ne milletvekili seçildi. 1991-1993 yıllarında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanlığı, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkan Yardımcılığı yaptı. 1992 yılında Nahçıvan'da yapılan kuruluş kongresinde YAP-Yeni Azerbaycan Partisi'nin genel başkanlığına seçildi.

Mayıs-Haziran 1993'te hükümet krizi son derece şiddetli hale geldiğinde ve ülkede iç savaş ve bağımsızlığın kaybedilmesi tehdidi ortaya çıktığında, Azerbaycan halkı Haydar Aliyev'in iktidara getirilmesi talebiyle ayaklandı. Azerbaycan'ın o zamanki lideri ve Cumhurbaşkanı Ebülfez Elçibey, Haydar Aliyev'i Bakü'ye resmen davet etmiştir. Haydar Aliyev, 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Meclis Başkanı seçildi ve 24 Temmuz'da Milli Meclis'in kararıyla Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini kullanmaya başladı.

3 Ekim 1993 tarihinde yapılan halk oylaması (referandum) sonucunda Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 11 Ekim 1998'de yüksek halk katılımı koşullarında yapılan seçimlerde oyların yüzde 76,1'ini toplayarak yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim 2003 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmayı kabul eden Haydar Aliyev, sağlık sorunları nedeniyle seçimlere katılmayı reddetmişti. Azerbaycan'ın Ulusal Lideri Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 12 Aralık 2003'te tedavi gördüğü ABD’nin Cleveland Clinic hastanesinde hayatını kaybetti ve 15 Aralık'ta Bakü'de Fahri törenle Fahri Hiyabanda defnedildi.

Haydar Aliyev'e birçok devlet nişanı ve madalyası, uluslararası ödüller verildi ve çeşitli ülke üniversitelerinin fahri doktoru seçildi.

29 Eylül 2022'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "2023'ün Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 'Haydar Aliyev Yılı' ilan edilmesine ilişkin" bir kararname imzaladı. 28 Kasım 2022'de devlet başkanı tarafından imzalanan bir diğer kararname ile "2023 yılının Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 'Haydar Aliyev Yılı' ilan edilmesine yönelik Eylem Planı" onaylandı. Eylem Planı'na göre Ulu Önder'in doğumunun 100. yılı münasebetiyle ülkemizde ve yurt dışında çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Bu etkinlikler yıl sonuna kadar devam edecek.

Yorum Gönder 0
Facebook Yorumları 0

Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.