Kıdem tazminatı: Hangi koşullarda ödeniyor, nasıl hesaplanıyor?

BURSA ARENA / Haber Merkezi

Yeni yılda asgari ücrete zam yapılmasıyla kıdem tazminatı da arttı. Çalışanların iş akitlerinin işveren tarafından sona erdirilmesi sonucu ödenen kıdem tazminatı, brüt asgari ücretten hesaplandığı için hem taban hem de taban kıdem tazminatı artış gösteriyor.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2020 yılı asgari ücretini 2324,70 TL olarak belirlemişti. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, geçen yıla göre net asgari ücreti yüzde 15,03 oranında artırdıklarını açıklamıştı.

Kıdem tazminatı ile ilgili bilinmesi gerekenleri, taban ve tavan kıdem tazminatı miktarlarını 10 başlıkta derledik.

1. Kıdem tazminatı hangi koşullarda ödeniyor?

İşçinin, 1475 sayılı İş Kanunun 14'üncü maddesine göre, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışması ön koşulu ile birlikte;

• İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle iş sözleşmesinin feshedilmesi,

• İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması ve benzeri nedenlerle sözleşmesinin feshedilmesi,

• Askerlik görevi nedeniyle işten ayrılma,

• Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda yaş dışında gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile işten ayrılma,

• Kadının evlenmesi halinde 1 yıl içinde işten ayrılma,

• İşçinin ölümü,

koşullarından birinin gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatı ödenmesi gerekiyor.

2. Kıdem tazminatı tutarı nasıl hesaplanıyor?

Herhangi bir iş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödeniyor.

Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil ediliyor.

Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanı sıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşuluyla ikramiye ödemeleri vb.) brüt tutarları dikkate alınıyor.

Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılıyor.

3. Kıdem tazminatı tabanı nasıl hesaplanıyor?

2020 yılında asgari ücretteki artışla taban kıdem tazminatı ücreti 385 lira artarak 2943 liraya yükselecek.

4. Kıdem tazminatı tavanı nasıl hesaplanıyor?

Sadece asgari ücrete yapılan zam eklendiğinde kıdem tazminatı tavanı 6635 liraya çıkacak.

Bu miktara Ocak ayında açıklanacak enflasyon farkıyla belirlenecek zam oranı da eklenecek.

2019 yılı Temmuz-Aralık arasında kıdem tazminatı tavanı 6379,86 liraydı.

Bu da 10 yıllık çalışma hayatı olan ve brüt maaşı 6400 lira olan bir çalışanın işine son verildiğinde 63790 lira kıdem tazminatı alması anlamına geliyordu.

5. Kıdem tazminatı zamanında ödenmezse faiz istenebiliyor mu?

İstenilebiliyor. Çünkü kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi halinde ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmedileceği 1475 sayılı İş Kanununun 14'ncü maddesinde belirtiliyor.

Foto: GETTY IMAGES

6. Kıdem tazminatından kesinti yapılıyor mu?

Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesiliyor, başka kesinti yapılmıyor.

7. Evlilik nedeniyle istifa eden kadın işçi kıdem tazminatı alabiliyor mu?

Kural olarak işten kendi isteğiyle ayrılan (istifa eden) işçi, kıdem tazminatı alamıyor.

Ancak, yasal düzenleme gereği; kadın işçiler, evlilik nedeni ile işten ayrılmaları durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatına hak kazanabiliyor.

Bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekiyor.

8. Ücreti artırılmayan işçi kıdem tazminatını alarak işten ayrılabiliyor mu?

Ücretlerin hangi dönemlerde veya oranlarda artırılacağına ilişkin herhangi bir yasal çerçeve yok.

Ücret uygulamaları konusundaki yasal düzenleme, asgari ücretin altında ücretle işçi çalıştırılamayacağı ile sınırlı.

Bunun ötesinde ücret uygulamalarına ilişkin esaslar, iş sözleşmelerinde belirlenebiliyor. İş sözleşmesinde bağlayıcı bir hüküm bulunmaması halinde, uygulamaya ilişkin inisiyatif işverene ait.

İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmuyor.

9. Kıdem tazminatı hesaplanırken ücrete hangi ödemeler dahil ediliyor?

Net ücret, yemek yardımı, kasa tazminatı, gıda yardımı, yakacak yardımı, eğitim yardımı, konut yardımı, giyecek yardımı, erzak yardımı, sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli, unvan tazminatı, aile yardımı, çocuk yardımı, temettü, havlu ve sabun yardımı (iş yerinde kullanılacaksa tazminat hesabında dikkate alınmaz), taşıt yardımı, yıpranma tazminatı, kalifiye, nitelik zammı, sağlık yardımı, mali sorumluluk tazminatı, devamlı ödenen primler.

10. Kıdem tazminatı hesaplanırken ücrete hangi ödemeler dahil edilmiyor?

Yıllık izin ücreti, evlenme yardımı, hafta tatil ücreti, bayram harçlığı, hastalık yardımı, genel tatil ücreti, doğum yardımı, ölüm yardımı, izin harçlığı, jestiyon ödemeleri, teşvik ikramiyesi ve primleri, jübile ikramiyesi, seyahat primleri, devamlılık göstermeyen primler, fazla çalışma ücreti, iş arama yardımı, harcırah, bir defalık verilen ikramiyeler, iş elbisesi ve koruyucu malzeme bedelleri. (BBC)