Srebrenitsa Soykırımı'nın 29. yılı: Srebrenitsa'da neler yaşandı?

Tam 29 yıl önce bugün, insanlık tarihin en acı sayfalarından biri açıldı. Üç günde güvenli bölge diye sığındıkları Srebrenitsa'da, dünyanın gözleri önünde 8 binden fazla Boşnak erkek katledildi.  

11 Temmuz 1995 insanlık tarihinin en karanlık günlerinden biridir. Bosna-Hersek ile Sırbistan'ın sınırındaki o kentte, o sınır çizgisinde, insanlık tarihinin kanlı katliamlarından biri yaşandı. Üç günde Srebrenitsa'da 8 binden fazla Boşnak erkek katledildi. 30 bin Boşnak kadın, çocuk ve yaşlı yerlerinden edildi. İsmini bu sınır şehirden alan soykırımının üstünden tam 29 sene geçti.

İŞKENCEYE MARUZ KALIP, ÖLDÜRÜLDÜLER

Srebrenitsa, Hollanda Görev Kuvveti’nin kontrolündeydi. Binlerce Boşnak’ın sığındığı, Hollanda askerlerinin kontrolündeki kent, Ratko Mladiç komutasındaki Sırp güçleri tarafından kuşatıldı.

Binlerce Boşnak erkek, kadın ve çocuk, Srebrenitsa'nın hemen dışındaki Potocari'de bulunan Hollandalı askerlerin denetimindeki BM Barış Gücü Karargahına sığındı. Hollandalı askerler karargaha sığınanlara burada güvende olacaklarını söyledi. Ancak askerler Bosnalı Sırp güçlerin kampı kuşatması üzerine binlerce Boşnağı Sırplara teslim etti.

Tuzla'ya göç etmeye çalışan Bosnalılardan üçte ikisi Sırp askerlerinden kaçamadı. İşkenceye maruz kaldı, öldürüldü. Onlardan geriye bugüne dek 94 toplu mezar bulundu. Onların kaçış rotası bugün "barış yolu" olarak anılıyor. Soykırımda ölenleri anmak için her yıl yeniden yürünüyor.

Srebrenitsa'da yaşananlar nedeniyle eleştirilerin hedefi olan Birleşmiş Milletler, bu yıl, yani tam 29 yıl sonra, 11 Temmuz'u "Srebrenitsa Soykırımı"nı anma günü ilan etti.

Bu eleştiriler karşısında en dikkat çekici açıklamalardan birini, 1999'da dönemin BM Genel Sekreteri Kofı Annan yapmıştı. Annan, “Birleşmiş Milletler'in Bosna'daki deneyimi tarihimizin en zor ve acı deneyimlerinden biriydi. Barış ve adalete ulaşma fırsatlarının kaçırılmasından hiç kimse bizim kadar pişman olamaz. Hiç kimse, uluslararası toplumun, acıları durdurmak ve bu kadar çok kurban veren bir savaşı sona erdirmek için kararlı adımlar atma konusundaki başarısızlığından bizim kadar yakınmıyor." demişti.

DÜNYANIN GÖZÜ ÖNÜNDE YAŞANAN İLK SOYKIRIMDI

2007’de Uluslararası Adalet Divanında Srebrenitsa'da olanları soykırım olarak kabul etti. Bosna’da kadınlara yönelik cinsel şiddet, soykırımda stratejik bir yöntem olarak kullanıldı. Toplu cinsel istismar, uluslararası mahkeme tarafından ilk kez tanındı ve yargılandı.

Srebrenitsa, tüm dünyanın gözü önünde yaşanan ilk soykırımdı. O gün yaşanan acılar, yenilerinin önüne geçmeye yetmedi. Çünkü Srebrenitsa'da yaşananların bir benzeri, 29 yıl sonra bugün Gazze'de yaşanıyor.

Türkiye Bosna-Sancak Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Adem Fazlıoğlu, soykırımın yıl dönümünde, Srebrenitsa'da yaşanan acı olaylara ilişkin Habertürk’e konuştu.

Fazlıoğlu, “Tarih olarak 1990 yıllarda Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti dağıldı. Bütün cumhuriyetler bağımsızlığını ilan etti. Burada parlamento kararı gereği yeterliydi ama bütün dünya Bosna Hersek Cumhuriyeti'nden referandum istedi. Bosna Hersek Cumhuriyeti referanduma gitti. 1 Mart 1992'de bağımsızlığını yüzde 99'la kabul ettiler. Hemen Mart'tan bir ay sonra, Nisan ayında, Bosna'da yaşayan Sırplar ayrılarak ayrı bir cumhuriyet kurduklarını ilan ettiler. Sırbistan Karadağ'a ve eski Yugoslavya Halk Ordusu ile beraber Bosna Hersek'e saldırdılar. Bu saldırı Mart Nisan'da başladı. Nisan 92'den Ağustos 95'e kadar sürdü. Birleşmiş Milletler'in koruması altında gibi gözüküyordu ama sahada devamlı bombalar yağıyordu Srebrenitsa'ya. 6 Temmuz'da Sırplar Srebrenitsa'ya doğru ilerlemeye başladılar. 10 Temmuz'a gelindiğinde artık Sırp ordusu Srebrenisa'ya kadar gelmişti. Temmuz öğleden sonra saat 4'te Ratko Mladiç Komutası'ndaki Sırp ordusu Srebrenica'ya girdi.” ifadelerini kullandı.

SOYKIRIMA GİDEN YOL NASIL HAZIRLANMIŞTI?

Fazlıoğlu, “Birinci madde, bir kere haksızlığa uğradığınızı yaymak. İkincisi, tarihi düşmanınızla bugünkü düşmanınızı üst üste getirmek. Yeniden bir travmayı canlandırmak. Canlandırdılar. Kosova Savaşı'nı 600 yıl sonra, 1989'da Lazar'ın kemiklerini mezardan çıkardılar. Bütün Yugoslavya'da köy köy dolaştırdılar.” diye konuştu.