Dr. ELVİN ABDURAHMANLI yazdı: "Memmed Emin Resulzade'yi Saygıyla Anıyoruz"

Aramızdan Ayrılışının 69. Yılında Memmed Emin Resulzade'yi Saygıyla Anıyoruz.

Demokratik Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığın sembolü olan ve slogan haline gelen "Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez" veciz sözünün sahibi ve Azerbaycan'ın ilk Cumhurbaşkanı Memmed Emin Resulzade'nin aramızdan ayrılışının 69. yılı, Azerbaycan genelinde anılmaktadır.

Memmed Emin Resulzade, modern Azerbaycan Cumhuriyeti'nde milli kimliğin oluşmasında oynadığı önemli rolü ile ülkenin bağımsızlığı ve toplumun aydınlanması, halkın çağdaş bir toplum olması için yaşamı boyunca yaptığı çalışmalarla Azerbaycan  tarihinde derin izler bırakarak gelecek nesillere yön vermiştir.

Azerbaycan'ın ilk Cumhurbaşkanı olan Memmed Emin Resulzadeye göre, modern Azerbaycan kimliğinin oluşumunda 3 faktör rol oynamaktadır.

Bu faktörler aşağıdaki gibidir:
a) Cografi amil-vatan
b) Etnografik amil-millet
c) Manevi amil-kültür (faktör)

O, 'Türkleşmek, İslamlaşmak ve Muasırlaşmak' tezi gibi formüle ettiği medeniyet kavramının da müellifidir.

Memmed Emin Resulzade, 31 Ocak 1884 yılında başkent Bakü'nün Novhanı kasabasında doğmuş ve genç yaşlarından itibaren siyasetle ilgilenmeye başlamıştır. Rus Çarlık rejimine karşı bazı siyasi parti ve örgütlerde çalışmalar yürütmüştür. Bu bağlamda, ülke genelinde bir çok gazete ve dergilerde Azerbaycan bağımsızlığı, Çarlık Rusyasının zulmü konularında makaleleri yazmıştır.

Çarlık Rusyasının rejim baskıları sonucunda 1909 yılında İran'a gitmiş ve orada gazetecilik mesleği ile beraber Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı için siyasetle uğraşmıştır. Bu dönemde İran'da karşılaştığı siyasi baskıların etkisiyle 1911 yılında Türkiye'ye gelmiştir.

1915 yılında Azerbaycana geri dönmüş ve Bakü'de 1911'de kuruluşuna öncü olduğu Müsavat Partisi yönetimine geçti ve 1917 yılında Genel Başkanlığı'na seçildi.

1918'de yol arkadaşlarıyla Milli Konseyi oluşturarak, 28 Mayıs 1918 günü Tiflis'te Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan ettiler.

Yine aynı yıl Azerbaycanlı aydınlardan oluşan Milli Konsey'e oy birliği ile Başkanı seçildi. 28 Mayıs 1918'de Milli Konsey, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kuruluşunu Tiflis'te resmen ilan etse de, başkent Bakü, Rus bolşevik ve Ermeni terör çeteleri Taşnaksütyun ile Hınçak militanları tarafından işgal altındaydı.

Memmed Emin Resulzade'nin Cumhurbaşkanlığı döneminde bir çok önemli anlaşmalar gerçekleştirilmiştir. Nitekim 4 Haziran 1918 günü Azerbaycan ve Osmanlı Devleti arasında imzalanan dostluk ve iş birliği anlaşmasına Azerbaycan adına imza atıldı.

15 Eylül 1918'de, "Kafkas İslam Ordusu" ismi verilen Osmanlı ordusu, Bakü'yü terörist Ermeni ve Bolşevik çetelerinin işgalinden kurtardı.

Memmed Emin Resulzade başkanlığındaki devletin resmi heyeti, 18 Haziran 1918 tarihinde Kafkasya'da kurulan şarkın bu yeni demokratik islam cumhuriyetinin tanıtılması amacıyla düzenlenen konferansa katılmak üzere İstanbul'a geldiler.

Bakü'ye dönen Resulzade, iktidardaki Müsavat Partisi Genel Başkanı olarak parlamentoda aktif çalışmalar yürüterek, hükümetin faaliyetini yönlendirdi. 28 Mayıs 1918- 28 Nisan 1920 Tarihleri arasında ekonomik, askeri ve diplomatik alanlarda yapılan reformları şöyledir:

• Eğitim alaninda üniversiteler açılmış, ekonomi ve petrol üzerine bölümlere ağırlık verilmiştir.
• Yurt dışına öğrenciler eğitim için gönderilmiştir.
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren ve şarkın ilk müslaman devleti olmuştur.
•Azerbaycan Liman Gümrüğü müdürlüğü kurulmuştur.
•Azerbaycan İstihbarat Bakanlığı ve Karşı istihbarat kurumu kurulmuştur.
•Gümrük Kurulu ve sınır Bakanlığı faaliyete başlamıştır. Demiryolları taşımacılığı kurumu açılmıştır.
•İçişleri Bakanlığı faaliyet başlamıştır.
•Bakü Batum Petrol demiryolu hattı ve boru hattı yapıldı, böylelikle ilk defa Batı Avrupaya Bakü petrolünün sevkiyatı başlatıldı.
•Bakü -Mincivan-Culfa demiryolu hattı yapıldı. Bu demiryolu hattı Azerbaycanın Zengilen şehrinin Mincivan kasabasında geçerek Zengezur yolu üzerinden Nahçıvanın Culfa ilini bağlayordu.
•Azerbaycan Devlet Bakansı kuruldu ve Milli para basıldı. 1 TL= 40 Manat şeklinde sabitlendi.

20 Ocak 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti Azerbaycan Cumhuriyetinin Bağımsız bir devlet olarak tanımıştır.

Ayrıca belirtilmesi gereken diğer bir husus ise 1918-1920 senesinde 23 aylık süren Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin var olduğu dönemde Paris'te düzenlenen Paris konferansında resmi şekilde Batı devletleri tarafından kabul edilen Azerbaycan haritasında Zengezur bölgesi de resmi şekilde Azerbaycan sınırları olarak kabul görmüştür.

Nitekim günümüzdeki Modern Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Mayıs 1918 tarihinde kurulan ve 23 ay demokrasi başarılı şekilde sürdürmeyi başararak ayakta kalan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin devamıdır.

Azerbaycan, 28 Nisan 1920 tarihinde Sovyetler tarafından işgal edilerek, hükümet ve yöneticileri sürgün edilmiştir.

Bolşeviklerin Azerbaycan'ı işgalinin ardından tutuklanan Memmed Emin Resulzade, Moskova'ya götürülmüş, Stalinle görüştürülerek Sovyetlerle iş birliği yapması istemiştir. Fakat Resulzâde bu teklifi kabul etmeyerek Sovyetler Birliği'ni terk etmiş ve 1947 yılında Türkiye'ye göç ederek Türk vatandaşlığını almıştır.

Fransa, Finlandiya, Polonya ve Almanya'da yaşadı, Sovyet karşıtı yayımlar yaptı, Azerbaycan'ın işgal altında olduğunu dünyaya duyurmaya çalıştı.

1947'de Türkiye'ye yerleşti, Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşı oldu.

1949'da Ankara'da Azerbaycan Kültür Derneğini kurarak, dernek bünyesinde kitaplar, makaleler yazmış ve Azerbaycan Cumhuriyeti ile ilgili konferanslar düzenleyerek Azerbaycanın SSCB tarafından işgalde tutulduğunu ifade etmiştir.

Resulzade 6 Mart 1955'de Ankara'da vefat etti ve cenazesi Ankara Cebeci Asri Mezarlığı'da defnedildi.

Kurucusu olduğu ve merkezi Ankara'da bulunan Azerbaycan Kültür Derneği, günümüzde de faaliyet gösteriyor. Türkiye'de birçok il ve ilçede sokak ve caddelere ismi verildi. Memmed Emin Resulzade'nin isimine verilen en büyük sokak ise Ankara Kızılay'dadır.

Modern Azerbaycan'ın kurucusunun anısı, isminin verildiği Ankara Çankaya'daki Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi'nde de yaşatılıyor.

KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörlüğü olarak aramızdan ayrılışının 69. Yılında Azerbaycanın Cumhuriyetinin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Memmed Emin Resulzadeyi Saygı, Minnet ve Rahmetle Anıyoruz!

.....

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız

.....