ALİ BEKTAN yazdı: "Bilim Dünyasında Neler Oluyor"

Gözle Görülebilen Bakteri

Bakteriler mikroskobik canlılar olarak bilinir. Bu tek hücreli canlıları görmek için mikroskoplara ihtiyaç duyarız. Ancak 2022 yılında çıplak gözle görülebilecek kadar büyük bakterilerin de olabileceği anlaşıldı. 2009 yılında Karayipler’deki mangrov ormanlarında keşfedilen 9 milimetre uzunluğundaki bir canlının bakteri olduğu anlaşıldı. Thiomargarita magnifica adı verilen bakteri, sülfürlü sulara batmış yapraklara tutunarak yaşıyor.

Kara Ölüm’ün Genetik Mirası

Bilinen en büyük salgın günümüzden yaklaşık 700 yıl önce yaşanmıştı. Veba bakterilerinin sebep olduğu, Kara Ölüm olarak adlandırılan salgın sırasında Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika’da yaşayan 75-200 milyon insan hayatını kaybetmişti. Kara Ölüm’den kurutulmayı başaranlar büyük olasılıkla bağışıklık sistemleri veba mikrobuna karşı daha güçlü olanlardı. Ancak bağışıklık genleri yeni patojenlere tepki olarak sürekli değiştiği için hangi genlerin veba salgını karşısında insanlara avantaj sağladığı bilinmiyordu. 2022 yılında araştırmacılar, İngiltere’de ve Danimarka’da salgının öncesinde ve sonrasında hayatını kaybetmiş insanlardan kalan kemikleri inceledi. ERAP2 adlı bir genin iki varyantından birine sahip olan insanların salgından kurtulma şansının daha fazla olduğu görüldü. ERAP2 geninin koruyucu varyantına bugün hâlâ sıklıkla rastlanıyor. Bu durum, hastalıklara karşı güçlü olmamızı sağlıyor.

Oyun Oynayan Beyin Hücreleri

Deney kaplarındaki hücrelerin organların işleyişini taklit eden çiplerle etkileştiği sistemler, son yıllarda organların çalışma mekanizmasını daha iyi anlamak için yapılan bilimsel araştırmalarda sıklıkla kullanılıyor. 2022 yılında, çip üstü organ olarak adlandırılan bu sistemlerle yapılan deneyler sırasında, sinir hücreleri Pong oyununu oynamasını öğrendi. Elektriksel sinyallerle uyarılarak topun konumu hakkında bilgilendirilen hücreler, çipe sinyaller göndererek paleti hareket ettirebildi.

Elon Musk’ın “Beyine Cip Yerleştirme” deneyleri sürerken, bundaki gizli amaç saklanıyor. İnsanlara bunun hastalıkları iyileştirmek üzere yapıldığı söylenirken yeri geldiğinde gönderilecek sinyallerle o kişinin ölümüne neden olunabilir mi? Konuşulması gereken konu budur.

1990 Yılında Başlayan Proje İnsan Genomu

İnsanların genlerini çözüp analiz etmeyi amaçlayan İnsan Genomu Projesi, 1990 yılında başlamıştı. Çok sayıda bilim insanının yer aldığı proje kapsamında üç milyardan fazla nükleotid çiftinin bulunduğu dizilimin haritalanması amaçlanıyordu. 2003 yılında sonlandırılan projede gen haritasının tamamını çıkarmak mümkün olmamıştı. 2022 yılında, 2003 yılındaki haritada eksik kalan %8’lik kısım da tamamlandı. Böylece insan genomunun tamamı çözümlenmiş oldu. Bu çözümleme size o kişinin hangi hastalıklara karşı zayıf olabileceğini göstermektedir.

İnsan Kanında Mikroplastikler

İnsanlar yedikleri yiyeceklerler ve soludukları hava nedeniyle mikroplastiklere maruz kalıyor. 2022 yılında yapılan bir çalışmada, bir grup gönüllünün kanında mikroplastikler olup olmadığı incelendi. Çapı 0,7 mikronun üzerinde plastiklerin tespit edilebildiği analizlerde, gönüllülerin yaklaşık yarısının kanında plastik parçaları bulundu. Tespit edilen plastik türleri arasında polietilen tereftalat (PET), polietilen (PE) ve stirenden üretilen polimerler var. Bunların hepsi de insanlar için zararlıdır.

Pandemi Döneminde yapılan aşılardan dolayı hastalananların kanlarında “mikro partüikül”lere rastlandığına göre bu mikroplastikler çalışması önem kazanıyor.

Protein Yapılarını Tahmin Eden Yapay Zekâ

Yapay zekâ uygulamaları gün geçtikçe artıyor. Yapay Zekâ ile neler yapılacak tüm projeler bu yönde ilerliyor. Sağlık alanında da yapay zekâ ile yapılan deneyler artıyor. Yakın zamanda protein yapılarını tahmin eden bir yapay zekâ uygulaması geliştirildiği açıklandı.

AlphaFold adı verilen uygulama, bugün bilinen ve veri tabanlarında bilgileri bulunan 200 milyonun üzerinde proteinin yapısını tahmin edebiliyor. ESMFold adı verilen başka bir sistem de izole edilememiş bakterilerde, virüslerde ve diğer mikroorganizmalarda bulunabilecek 600 milyondan fazla proteinin yapısını tahmin etmek için kullanıldı. Bu uygulamaların ilaç geliştirme çalışmalarında yararlı olması bekleniyor.

Yapay Zekâ iyi yönde kullanılabileceği gibi kötü niyet ile de kullanılabilinir. Sonuçta bilim adamları çalışmalarını sürdürürken onları denetleyenler kimler. Dünyayı Yöneten Aileler ise insanlığın gelecekte işi zordur.

.....

Yazarın tüm yazıları için tıklayınız

.....