Bugünkü hükümet, önce “İsrail ile ticaret yok” dedi. Sonra balon patladı ve İsrail ile ticaret yapıldığı ortaya çıktı. Bunun üzerine yapılan açıklamalarda “İsrail’e yapılan ihracat sona erdi” denildi. Bu da inandırıcı gelmedi.
İşin peşini bırakmayanlar ticaretin kesilmediğini, arka plandan 3. Bir ülke tarafından ticaretin devam etmekte olduğu iddia edildi. İsrail, bu konuda bir olumsuzluk yaşanmadığını ve ticaretin devam ettiği konusunda sesiz kalmayı tercih etti. Ancak İsrail’deki bazı gazeteler ve muhalifler, ticaretin arka planda yapıldığı iddiasını ortaya attılar.
Ticaret Bakanlığı'nın tüm ticaretin durdurulduğunu açıkladığı İsrail'deki ithalatçılar, Türkiye ile ihracatlarının devam etmesini sağlayacak "bypass" yöntemi buldu.
İsrail'in önde gelen Yedioth Ahronot gazetesinde yer alan habere göre, "iShip Forwarding" isimli İsrailli nakliye şirketi, "üçüncü ülkeler" üzerinden Türkiye'nin ihracat kısıtlamasını aştıklarını iddia etti.
"Ticaret yasağı hakkında önceden bildirimde bulunulmadığı için sektörde ciddi bir sorun ortaya çıktı" ifadesinde bulunan iShip Forwarding CEO'su Eitan Ivan, "Türk üreticilerin hazırladığı siparişler var, ödemesi yapılmış ve Türkiye'de sıkışıp kalmış mallar da var, biz her şeyden önce bu sevkiyatları kurtarmak istiyoruz" dedi.
Ivan ayrıca, "Aslında bu pahalı bir süreç ancak üretim hatlarının durdurulması veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sonucunda ortaya çıkabilecek zararlar ölçülemeyecek kadar büyük." ifadesinde bulundu.
Türk ürünlerinin önce üçüncü ülkelere, oradan da İsrail'e nakledildiği yeni lojistik rota hakkında Ivan tarafından açıklama yapılmazken Yedioth Ahronot gazetesindeki haberde, bu ülkelerin Bulgaristan ve Romanya olduğu öne sürüldü.
- TÜİK verilerine göre, 2023 yılında ülkemizden İsrail’e 5,4 milyar dolar ihracat yapılmış; Türkiye’nin ihracat listesinde İsrail 13’üncü sırada yer alıyor.
- İsrail’e yapılan ihracat 2023 yılı içinde bir önceki yıla göre yüzde 23’e yakın düşüş göstermiş.
- 2024 yılının ilk çeyreğinde de Türkiye’nin İsrail’e ihracatı yüzde 21,6 oranında düşüş kaydetmiş (TİM verilerine göre).
- Türkiye’den İsrail’e ihraç edilen mallar: Çelik, metal, makine, plastik, çimento ürünleri, tekstil ve motorlu taşıtlar.
- Ticaretin hacminin yıllar itibariyle izlediği seyre bakıldığında, 2002’den 2022’ye yaklaşık 6 kat artış yaşanmış.
- İsrail çeliğinin yaklaşık yüzde 65’i Türkiye’den karşılanmış.
Yaptırım haberi ilk kez Bloomberg tarafından medyaya servis edilmişti ve İsrail tarafından gelen açıklamalar da daha çok Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan üzerine şekillenmişti.
Her ne kadar İsrail hükümeti tarafından yapılan açıklamalarda bu kısıtın kendilerini çok fazla etkilemeyeceği ifade edilmiş olsa da verilere bakıldığında (2022 Comtrade) Türkiye’nin İsrail’in ithalatında sırasıyla Çin, ABD, Almanya ve İsviçre’nin ardından yüzde 6,2 payla beşinci; ihracatındaysa ABD, Çin, Hindistan, İngiltere, İrlanda ve Hollanda’dan sonra yüzde 3,6 payla yedinci sırada önemli sayılacak bir orana sahip olduğu görülmektedir.
Günümüzde ülkeler arasındaki ticaretin aksaması hiç kuşkusuz tedarik zincirlerinde de önemli aksamalara neden olarak ekonomiyi etkiliyor. Ancak İsrail’in Gazze’de yürüttüğü başıboş katliamın insanlık adına oluşturduğu etki tüm bu ekonomik etkenlerin üzerine çıkarak, sembolik dahi olsa önemli bir yaptırım niteliği taşıyor.
Bir yandan İsrail’in katliamlarının karşısında olmak, öte yandan İsrail ile olan ticareti 3. Ülkeler üzerinden yürütmek dürüst bir politika değildir.