Bu iktidar döneminde yok edilen Cumhuriyet Kurumlarından biri de Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü oldu.
Bu kuruluşu kuran Tabip Binbaşı İbrahim Refik (Saydam), Mustafa Kemal’in Millî Mücadele'yi başlatmak üzere (19 Mayıs 1919’da) Samsun'a çıkarken kadrosunda yer alan ve daha sonra milletvekili seçilen 10 kişiden biriydi. Cumhuriyetin ilanı sonrası Sağlık Bakanı olan Dr. Refik Saydam, 1937 yılına kadar devam eden bakanlığı süresince, ülkemizin sağlık hizmetlerinin kuruluşunda ve gelişmesinde büyük katkılar sağladı.
Peki, salgın hastalıklarla mücadele etmek için 27 Mayıs 1928 yılında kurulan, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ‘nün UA Bölgesel İnfluenza Merkezi olarak tanıdığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü, 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle neden kapatıldı?
BEKİR METİN ANLATIYOR
Bu sorunun yanıtını bulmak için yola çıkan ve araştırma sonuçlarını önce yazı dizisi yapan (www.healthworldnews.net - Dünya Sağlık Haberleri internet sitesinde), ardından gelen eleştiri, öneri ve bilgileri değerlendirerek kitaplaştıran Bekir Metin’e sözü bırakayım:
‘Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü, 1974 yılında benim profesyonel iş yaşamına adım attığım ilk kurum oldu. 1983 yılından 2000 yılına kadar Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı’nda çalıştım. 2000 yılının ikinci yarısından itibaren Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Temsilciliği’nde ve 2005 yılından günümüze kadar sağlık alanında hizmet veren Vakıflar ile Sivil Toplum Kuruluşlarında 50. çalışma yılımı tamamladım.
Bu süreçte ülkemizde ve dünyada sağlık alanında yaşanan gelişmeleri, Türkiye’nin sağlık diplomasisi alanında uzun yıllar ulusal ve uluslararası düzeyde edindiğim deneyimlerle son 5 yılda iki önemli eserin yazılmasını sağladım. Özellikle salgın hastalıkların nasıl yayıldığını, salgının kitleleri nasıl tehdit ettiğini ve nasıl bedeller ödettiğini, günümüzde yaşanan Korona virüs (Covid-19) salgını nedeniyle daha da yakından öğrendik.
İlk eser “Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri: Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” idi. Bu kitapta genç Türkiye Cumhuriyeti’nin 100 yıllık sağlık tarihine dış ilişkiler açısından bakarak, Sümerler’den günümüze dış ilişkiler açısından bakmaktı…
REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ VE OKULU’NUN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ
İkinci eser de Osmanlı İmparatorluğu’nun son 100 yılı ve Türkiye Cumhuriyeti’ nin ilk 100. yılında, kısaca 200 yıllık süreçte; Dünyada ve ülkemizde gelişen, değişen ve dönüşen yönetim anlayışlarından, salgın hastalıklarla mücadele başta olmak üzere, koruyucu sağlık hizmetlerin ve tedavi edici hizmetlerin günümüze kadar geldiği süreci anlatan ve geleceğe vizyon çizen “Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Okulu’nun Dünü, Bugünü ve Geleceği” kitabıdır.
Acaba, Türkiye Cumhuriyeti’nin sağlık alanında en önemli kuruluşlarından biri olan ‘Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Okulu’nun toplum nezdindeki yeri ve işlevi neydi? Bu sorunun yanıtı hazırlanan bu eserde tarihe not düşülmek ve gelecek kuşağa iz bırakmak amacıyla yazılmıştır.
Anılan kitabın hazırlık safhasında, Dünya Sağlık Haberleri (www.healthworldnews.net) web sitesinde; 01 Haziran 2022 tarihinde başlatılan ve 31 Aralık 2023 tarihinde 24. Bölümüyle son bulan yazı dizisiyle kamuoyunu, sağlık alanında hizmet veren kuruluşlar, yöneticiler ve ilgilenenleri bilgilendirerek tarihe not düşmeyi amaçladım.
Bu çerçevede, yazı dizisinin bölümlerine gelen eleştiri, öneri ve katkıları da göz önünde bulundurarak, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Okulu konusunda karar verici pozisyonda görev yapan Sağlık Bakanlığı eski ve mevcut üst düzey yöneticileri; Tarih sahnesinden ismi ve kurumsal hafızası unutturulan bu kurumun eski yöneticileri ve çalışanlarıyla, bunlar arasından başka kurum ve kuruluşlara geçen, sayıları 80’in üzerinde kişiyle görüşmeler yaparak, Cumhuriyetimizin 100. yılına adanmak üzere bu kitabı hazırladım.
REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ VE OKULU’NUN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE GELECEĞİ adını taşıyan kitap iki bölümden oluşuyor.
Cumhuriyetimizin 100. yılına adanmak üzere hazırlanan kitabın ilk bölümünde; 1820-1920 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu’nun son 100 yılında sağlık alanında gerçekleştirdiği hem yönetimsel hem de bilimsel çalışmalar ve uluslararası ilişkileri ele alınıyor. Kurtuluş savaşı ve sonrasında Cumhuriyet’ in kurulmasından günümüze kadar geçen 100 yıllık süreçte de; Osmanlı’dan devralınan miras üzerine inşa edilen koruyucu sağlık sisteminin günümüze kadar değişimi ve dönüşümü ile Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Okulu’nun sağlık sistemi içerisindeki yeri ve önemi ortaya konuluyor.
İkinci Bölümde ise, ilk bölüme gelen eleştiri, öneri ve katkılar göz önünde bulundurarak, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ve Okulu konusunda karar verici pozisyonda görev yapan Sağlık Bakanlığı eski ve mevcut üst düzey yöneticileri, Hıfzıssıhha’nın eski yöneticileri, çalışanları ile başka kurum ve kuruluşlara geçen, sayıları 80’in üzerinde olan kişilerle yapılan görüşmeler aktarılıyor.
Böylece, bu anlatımlarla, söz konusu Cumhuriyet kurumunun (hiç bir geçerli nedeni olmadan) kapatılmasının öyküsü, bugün neler yapılmakta olduğu ve geleceğin nasıl planlanmakta olduğu okuyucuyla paylaşılıyor.
KURUMUN GERÇEKLEŞTİRDİĞİ İLKLER
Halkın sağlığının korunması amacıyla temel olan laboratuvar hizmetlerini yürütmek üzere 27 Mayıs 1928’de Ankara’da kurulan Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü bir ulusal referans laboratuvarı olarak tarihteki yerini almıştı. Enstitüsü’nün gerçekleştirdiği ilkler şunlardı:
1931: Oral BCG aşısı
1932: Serum üretimi (ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde olduğu için serum ithalatı durduruldu)
1933:Simple metodu ile Kuduz aşısı üretimi
1934: Çiçek aşısı üretimi
.
1942:Tifus aşısı ve akrep serumu üretimi
1958:Boğmaca aşısı üretimi
1950:İnfluenza aşısı üretimi
1965:Kuru Çiçek aşısı üretimi
1970: Fibrinojen, albümün ve gamma globulin üretimi
1987: AIDS araştırma merkezi kurulması
1992: Kan ürünlerinin viral inaktivasyonu
1999:Aşı üretim tesisleri kapatıldı
2004:Manisa tavuk hastalıkları ve aşı üretim enstitüsü kapatıldı
2011: Refik Saydan Hıfzıssıhha Enstitüsü kapatılarak, Halk Sağlığı kurumuna devredildi.
İYİ HAFTALAR
remzidilan_48@hotmail.com