Ermenistan basınında Andranik Ozanyan ilgisi son yıllar abartılmaya başlatılmıştır.
İsmine özel gümüş paralar basılmış, Türkleri katletmeleri ile ilgili akademik yazılar ve filmler hazırlanmış, heykel ve büstleri dikilen Andranik Ozanyan, aslında kimdir ve Ermeni halkı için bu kadar neden önemlidir gibi sorulara bu araştırmada yer verilmiştir.
.
Andranik Toros Ozanyan 25 Şubat 1865 yılında Giresun'un bir ilçesi olan Şebinkarahisar’da bir Ermeni ailesinde doğmuştur. Kendisi Antranig Paşa, Voyvoda Antranik,
(Ermenice: Անդրանիկ Թորոսի Օզանեան)- Osmanlı Ermeni’si gerilla lideri gibi lakaplarla bilinmektedir.
İlaveten de kendisi Rus Ordusunda Ermeni gönüllülerinden oluşan Askeri direniş birliklerden birinin komutanlığı görevine de Ruslar tarafından Osmanlıyla mücadele zamanında getirilmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi, Kafkasya bölgesinde ve Azerbaycan'da Müslüman Türklere, Azerbaycan Türklerine ve Kürtlere karşı acımasızca Hınçak Ermeni örgütü lideri olarak yaptığı katliamlarla bilinmektedir. Daha 20 yaşına gelir gelmez ihtilal fikirlerine sahip babasının desteği ile Armenegan Partisi’ne katıldı. Bu parti Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde Van merkezi olmak üzere 1885 yılında kurulmuştur. İlk kuruluş aşamasında siyasi bir parti olsa da ilk yılını doldurmadan terör saldırıları, köy baskınlarıyla adını duyuran silahlı bir siyasi parti olmayı başarmıştır. Bu partinin kurucusu sözde Ermeni eğitimci Mıgırdiç Portakalyan isimli bir ermenidir. Mıgırdiç Portakalyan kendisi ilaveten de 1880 yılın ‘‘Ermeni Yurttaşlar Birliği’’ adı altında gizli bir Ermeni direniş derneğini kurmuş bir çete lideridir. Andranik Toros Ozanyan yıl 1890’da babası ile tartışan bir Türk vatandaşını silahla gaddarcasına öldürdü. Yaptığı cinayetten dolayı suçlanmamak ve yakalanmamak için İstanbul’a kaçmıştır. İstanbul’a gelen Andranik Toros Ozanyan orada Hınçak ermeni terör örgütüne katılmıştır. İstanbul’da da Hınçak terör örgütü üyesiyken burada da sessiz kalmayarak 1 Türk polisini şehit etmiştir. Yaptığı ikinci cinayetin ardından Batum’a firar etmiştir. Batum’da firar durumunda olduğu seneler içerisinde sözde Ermeni bağımsızlığı fikirlerini savunmuş ve yıl 1895’e geldiğinde 40 kişilik bir militanla birlikte Sarıkamış üzerinden Batman’ın bir ilçesi olan Sason’a gitmiştir. Sasona giden Andranik Toros Ozanyan diğer bir Ermeni terör çetesi olan den Serop terör çetesine katılmıştır. Serop çetesi daha sonraları ise ‘‘Taşnagsütün’’- Daşnaktsutyun çetesinin kurucusu olduğu Serop Vartanyan veya diğer adıyla Ağpür Serop’un yanında eğitim alan Andranik Toros Ozanyan kendini örgüte ispatlamıştır. 1899 yılında Osmanlı ordusuyla bir çatışmada Ağpür Serop’un ölmesi üzerine çetenin başına geçen Andranik Toros Ozanyan ilk önce onun intikamını almış ve ardından Osmanlı topraklarında ve Azerbaycan’da katliamlara tecavüzlere ve yağmalara başlamıştır.
...
Şu an günümüzde de Ermenistan'da sözde tarihi kahramanlar olarak iki isimden daha sık bahsediliyor. Bunlar: Garegin Njde'ye veya diğer adıyla Garegin Ter-Harutyunyan ve Andranik Ozanyan şeklindedir. Nitekim kendileri Türklere Kürtler ve Azebaycanlı ailelere yaptıkları zulümden dolayı ermeniler saygı duyuyorlar. Andranik Ozanyan ise tarihte "Taigulag Andranik" olarak tarihe geçmiştir. Bu Ermeni eşkıyanın kulağını kimin kestiği her zaman tarihte tartışma konusu olmuştur. Andranik Ozanyan sözde Ermeni Devrimci Federasyonu olarak- "Taşnaksutyun" terör örgütünün kuruluşundan bu yana örgütün üyesidir. Osmanlı ordusuna karşı çok savaştı ve Türklere ihaneti nedeniyle kısa süre sonra imparatorluktan kaçmak zorunda kaldı. Birinci Dünya Savaşı'nda Türk ordusuna karşı savaşma fırsatını kaçırmadı. Rus ordusunda Ermeni askeri birlikleri oluşturdu. Çarlık Rusya'sının yıkılmasının ardından Ozanyan, öldürdüğü Türkler için birçok emir ve madalya aldıktan sonra Azerbaycanın Nahçıvan bölgesinde soygunlara katliam ve tecavüzlere devam etmiştir. Temmuz 1918'de Türk ordusunun Azerbaycanın kurucu önderi Mehmet Emin Resulzadenin isteği üzerine Azerbaycan’a desteğe gelişinden sonra Andranik, Zengezur'a dönmek zorunda kaldı.
Azerbaycan Paşası Sultan bey Sultanov
Azerbaycan'ın tarihi bölgesi Zengezurda yaşanan büyük katliamların ana nedeni olarak Andranik Ozanyan isminden bahsetmek mümkündür. Onun önderliğindeki eşkıyalar Zengezur'da binlerce Azerbaycan köylüsünü katletti. Bazı köyler tamamen yıkıldı ve bir daha yeniden inşa edilmedi. Andranik'in çetesi yalnızca Nahçıvan ilçesine bağlı Yaycı köyünde 2.500 sakini öldürüp, cesetlerini Aras Nehri'ne attı. Eşkıyaların 115 köyü yakıp yıktığı, 10 binden fazla Azerbaycanlıyı öldürdüğü belirtiliyor. Peki Andranik'in kulağını kim kesti? Osmanlı'ya ihanetten Andranik Ozanyan Azerbaycan’a kaçmıştır. 1918 yılına gelindiği zaman Azerbaycanlı Paşa Sultan Bey Sultanov başkanlığındaki çetenin Zabukh vadisinde Ozanya'nın eşkıyalarına en büyük darbeyi vurduğu biliniyor. Azerbaycan'ın Zengezur ilçesindeki yiğit oğlunun akıllı taktikleri sayesinde Garagol civarında 600 Ermeni eşkıya ele geçirildi. Bu operasyon sırasında birçok köy Ermenilerden temizlendi.
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Savunma Bakanı (Xosrov bey Sultanov) Hüsrev bey Sultanov
.
Bu savaşlardan birinde Azerbaycanlı Paşa Sultan Bey'in ordusu tarafından yakalanmış ve Sultan Bey Andranik'in kulağını kesmiştir. Yaralı olan Andranik Ozanyan 2 arkadaşı kaçmayı başarmıştır. Andranik Ozanyan’ın ermenş terör çetesi bu yenilgiden sonra dağılmaya başladı. Nisan 1919'da Andranik Ozanyan örgütü olan - "Taşnaksutyun" terör örgütünden hiçbir iz kalmamıştır. Kulağının Azerbaycanlı Paşa Sultan Bey tarafından kesilmesinin ardında sonraki yıllarda kendisine tek kulak Andranik, kulaksız Andranik Ozanyan lakapları Türkler tarafından verilmiştir. Önce Fransa'ya, ardından da ABD'ye kaçan Ozanyan, 1927'de okyanusu geçerek Fresno şehrinde öldü Vasiyetinde Doğu Anadoluda gömülmesini istemişti fakat SSCB-Sovyet rejiminin kararıyla cenazesi Erivan’a defnedilmesine izin verilmedi ve Paris’te defnedildi. Ermenistan devlet yönetiminde olan Robert Koçeryan’ın isteğiyle 2000 yılında mezar Paris’ten Erivan’a taşınmış ve defin işlemine Ermenistan’dan çok sayıda üst düzey Ermeni bürokrat katılmıştır. Ayrıca bu sözde törene katılan ermeni Katolik II. Garegin, Andranik Ozanyan ile ilgili şu kelimeleri ifade etmiştir:
“Antranik ölümünden sonra bile diktatörlerin yüreğine korku salmıştır. Mezarın Paris’ten Erivan’a nakli Ermeniler için şan ve şereftir”
(//www.armeniadiaspora.com. History 2000, 03.01.2001).
.
Ayrıca bu törene katılan Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçeryan bu törenle ilgili şu kelimeleri ifade etmiştir:
‘‘Bu nakil işleminin Ermenistan tarihi için çok büyük bir olaydır’’
Ermeni terörist Andranik Ozanyan’ın kulağını kesen Sultan Bey Sultanov hakkında çok az bilgi bilinmektedir. Ancak Azerbaycan'ın kahraman evladının anısı sonsuza kadar Azerbaycan halkının zihinlerinde ve kalbinde yaşamaktadır. Halende bir çok evlerde kendisini resmi bulunmakla birlikte kahramanlık hikayeleri anlatılmakta ve akademik yazılara konu olmaktadır. Azerbaycanlı paşa Sultan bey, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Savunma Bakanı (Xosrov bey Sultanov)- Hüsrev bey Sultanov'un kardeşidir. Babası Alipaşa Bey Sultanov, 1905-1906 Ermeni-Müslüman savaşlarında büyük kahramanlık gösterdi. Zengezur'da Alipaşa Bey'in liderliğindeki grup tarafından birçok köy Ermenilerden temizlendi.
Azerbaycan Paşası Sultan bey Sultanov, 1871 yılında bugünkü Laçin ilçesi Zengezur ilçesinin Gasımuşağı hacı köyünde doğdu. Büyükbaş hayvancılık ve ormancılıkla uğraştı. Ancak Ermenilerin Azerbaycanlılara oynadığı oyunlara, katliamlara ve tecavüzlere karşı kayıtsız kalamadı ve Abisi ve babasının yolunda giderek direniş göstermek için orduya katıldı. Azerbaycan Cumhuriyetin yıkılışına kadar Azerbaycan'a hizmet etmiş, daha sonra SSCB’nin gelişi üzerine kaçak olarak hayatına devam etmiştir. 1923 yılında Hüsrev Bey ile birlikte Türkiye'ye taşındı. Sultan Bey, 1942 yılında Kars'ın Koçköy köyünde vefat etti.
Ağpür Serop