Dünya giderek kirleniyor. Bu kirlenmeye karşı alınan önlemlerin şu an için eksik olduğu da görülüyor. Kirliliğe neden olan birçok neden var. Özellikle plastik atıkların bu kirliliğe neden olduğuna altı kalınca çizilerek dikkat çekiliyor.
Greenpeace, 'Doğu Asya, 2016-2018 dünya plastik atık ticareti verileri ve Çin'in yurtdışından atık ithalini yasaklamasının etkileri' başlıklı raporunu yayımladı. Rapor, 2016-2018 yılları arasında en fazla plastik atık ithal ve ihraç eden 21 ülkenin ithalat ve ihracat verilerini içeriyor.
Rapora göre plastik atık ihracatı, 2016 yılında 12.5 milyon tondan 2018'de 5.8 milyon tona düşerek yaklaşık yüzde 50 oranında azaldı. Ancak plastik üretiminin artacağı tahmin edildiğinden, plastik atık ihracatındaki bu düşüş, atıkların ülkelerde stoklanmaya ya da yanlış yöntemlerle bertaraf edilmeye başlanacağı anlamına geliyor.
Kısaca özetleyelim:
Bütün dünyanın plastik atığı Türkiye’ye geliyor. Rapor bu konuyu açık biçimde gözler önüne seriyor.
Şimdi de bu konudaki gelişmeleri birlikte izleyelim:
Türkiye, 1 Ocak 2019 tarihinden bu yana ücretli poşet uygulamasına geçti. Yasa gereği plastik poşetler en az 25 kuruşa vatandaşlara satılıyor ve ücretsiz poşet veren işletmeler cezai müeyyideyle karşı karşıya kalabiliyor.
Hükümetten üst düzey isimler ücretli poşet uygulamasıyla plastik poşet kullanımının yüzde 70 oranında azaldığını her fırsatta açıklıyorlar. Poşete ücret ödemek can sıksa da çevre konusunda duyarlı olan vatandaşlar uygulamayı destekliyorlar.
Ancak poşetleri ücretli hale getiren hükümetin aldığı bazı kararlar, dile getirilen çevre duyarlılığının samimiyetinin sorgulanmasına neden oluyor. Çevre örgütü Greenpeace'in yayımladığı yeni bir rapora göre, Çin'in yurt dışından plastik çöp alımına 2018'de yasak koymasının ardından, bu çöplerin en önemli adreslerinden biri de Türkiye oldu.
Çin'deki yasak henüz uygulamaya girmeden plastik atık akışı Malezya, Vietnam ve Tayland'a yönelmişti. Ancak bu ülkelerin de hızlı bir şekilde plastik ithalatına kısıtlamalar getirmesiyle plastik atık akışı Endonezya, Hindistan ve Türkiye'ye kaydı. Plastik atıklarını ihraç eden ülkelerin başında ise ABD, Almanya, İngiltere ve Japonya geliyor.
Türkiye'nin 2016 yılının başında aylık 4 bin ton olan plastik atık ithalatının 2018'in başında aylık 33 bin tona yükseldiğinin ifade edildiği Greenpeace raporunda şu noktalar vurgulandı: "Türkiye'nin plastik atık ithalatı, 2018 yılının ortalarında aylık 20 bin tona geriledi ve sabit kaldı. Türkiye'nin İngiltere'den plastik atık ithalatı Ekim 2018'den itibaren 10 bin tona ulaşarak hızlı bir artış gösterdi."
Türkiye'de hükümetin plastik atık ithalatı konusunda herhangi bir kısıtlama getirmemesi Greenpeace raporuna göre dikkat çekiyor. Rapora göre Türkiye'ye en fazla plastik atık satan 10 ülke İngiltere, Belçika, Almanya, ABD, Hollanda, İspanya, İtalya, Slovenya, Fransa ve Japonya.
Kasım 2017 - Ekim 2018 döneminde sadece İngiltere'den 80 bin ton plastik çöp alan Türkiye'nin plastik atık ithalatı ile ilgili kaygılarını dile getiren Greenpeace Akdeniz Projeler Sorumlusu Deniz Bayram, "Atık yönetimi ciddi bir konudur, kapsamlı altyapı ve denetim mekanizmaları gerektirir.
Çin'in plastik atık ithalatı yasağının ardından Türkiye birdenbire gelişmiş ülkelerin çöplerinin yeni adresi oldu. Peki bu çöplerin geri dönüşümünde yüzde 100 hedefe ulaşılıyor mu? Atık ithalatının çevresel etkileri değerlendiriliyor mu?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bir denetim uyguluyor mu? Bu soruların cevabı şimdilik yok. Türkiye henüz kendi çöpüyle baş edemeyen bir ülke. Bu yüzden kontrolsüz çöp ithalatı Türkiye'nin kendi geri dönüşüm sisteminde var olan sorunların daha da artmasına neden olabilir. Türkiye başka ülkelerin çöpünde boğulmadan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın, plastik atık ithalatıyla ilgili politikalarını gözden geçirmesini talep ediyoruz."
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı'nın (OECD) 2015 yılında dair verileri, Türkiye'nin çöpünün sadece yüzde 1'ini geri dönüşüme yolladığını, gerisini ise katı atık sahasına gönderdiğini gösteriyor. Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, Türkiye plastik atıkları geri dönüştürme konusunda en başarısız ilk 20 ülke arasında.
Çöpleri toplamakla yükümlü belediyeler, 2016'da 31 milyon ton çöp topladılar. Türkiye İstatistik Kurumu'na göre bu çöplerin sadece yüzde 9,8’i geri dönüşüme gönderildi.
.
necdetbuluz@gmail.com
www.facebook.com.necdet/buluz