Kara Ocak bilinen, bir çok akademik alanda ve halk içinde Kanlı Ocak diye anılan 20 Ocak trajedisi, 1990 yılının 19 Ocak gününü 20 Ocak'a bağlayan gecesi, saat 23:30'da, Sovyetler Birliği askeri birlikleri sivil halka ateş açmaya başladı. Olayın iki ay öncesin SSCB-nin Azerbaycan’ın başkenti Bakü'de olağanüstü hal ilan etmiştir.
Saldırganların amaçları, Azerbaycan'ın SSCB'den ayrılması için Azerbaycanlı muhalefet temsilcilerinin düzenlediği sessiz mitingleri önlemek ve halkı sustturmaktı. Nitekim Mihail Garbaçov yönetimindeki SSCB askeri birlikleri Bakü'ye yönlendirildiler.
SSCB'nin dağılması ve SSCB içindeki istikrarsızlık döneminde Ermenistan'ın Azerbaycan bölgesi Karabağ'a ilişkin toprak anlaşmasızlığı neticesinde Garbaçov orduyu ve askeri lojistikayı Bakü’nün merkezi Azatlık meydanında uzun süre sessizce bekletti.
Müteakiben Karabağ'daki Ermenistan çetelerinin Azerbaycanlı yerli sivil halka karşı katliamları başladı. Ancak Azerbaycan halkı bağımsızlık için meydanlarda 3 ay boyunca geceleri dahil bağımsızlık yolu için nöbet tutmaktaydı .
Temmuz 1989 ayında Azerbaycan Halk Cephesi siyasi partisi, Azerbaycan milli hareketinin başına geçerek Bakü'de komünist hükümete karşı sessiz mitingler ve gösteriler başlattı. Talip eden Ocak ayına kadar olan süreçte Ermeniler Karabağdaki Azerbaycanlıları göçe mecbur bırakmaya ve taciz, tecavüzlerine devam etmekteydi.
Azerbaycan SSR Bakanlar Kurulu Başkanı Ayaz Mutallibov'un anılarına göre, Azerbaycan Cumhuriyeti Komünist Partisi Merkez Komitesinin ilk sekreteri Abdurahman Vazirov onu aradı. "Bir felaketin yaklaştığını ve Moskova'dan yardım istememiz gerektiğini söyledi. İçişleri Bakanlığı'nın kaskları ve coplarıyla donatılmış kendi iç birliklerimiz yoktu. Sadece Moskova'dan gelen emirlere uydular. İçişleri Bakanlığı ve Bakanlar Kurulu'ndan asker göndermelerini istedik, aksi takdirde büyük bir felaket yaşanabilir"..
SSCB Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov ve Savunma Bakanı Dmitri Yazov, Azerbaycan bağımsızlık hareketinin Sovyet Azerbaycan hükümetini devirmeye yönelik girişimlerini önlemek için sıkıyönetim yasasının gerekli olduğunu savundu. Sovyet birlikleri gelmeden önce Halk Cephesi zaten ülkenin bazı bölgelerini kontrol ediyordu. SSCB tarafından Azerbaycan’da OHAL ilan edilmeden önce 82 kişi hayatını kaybetmiş, 21 kişi de yaralanmıştı.
19 Ocak'ta ve takip eden günlerde olağanüstü hal ilan edilmesinin ardından 21 kişi daha hayatını kaybetti. 1990 yılının 19 Ocak'ı 20 Ocak'a bağlayan gecesi, Rus ordusu Azerbaycanda Kanlı Ocak Faciasını gerçekleştirdi. 5 Ocak'ta Neftçala'da ve 26 Ocak'ta Lenkeran'da olmak üzere olağanüstü hal ilan edilmeyen bölgelerde 8 kişi daha hayatını kaybetti.
Sovyet birliklerinin Bakü ve Azerbaycan bölgelerine yasa dışı girişi ve sınırları ihlal ederek katliamı sonucu 131 kişi ölmüş, 400 kişi tutuklanmış, 744 kişi yaralanmış, 4 kişinin halen yaşayıp yaşamadığını belirten resmî bir bilgi elde edilememiştir.
Sovyet Askerlerinin kalaşnikof ve uzun çaplı otomatik silahları ile açtığı ateş sonucu 200 ev ve apartman, 80 adet otomobil, ambulanslar, devlet ve özel mülk kullanılamaz hale geldi. Ölenler arasında kadınlar, çocuklar ve yaşlılar, Acil Durumlar Bakanlığı çalışanları, Sağlık Bakanlığı personelleri, profesörler, öğretmenler ve polisler de yer alıyor.
Azerbaycan’da 1990'da Sovyetler Birliği Ordusunun Sivilleri Katlettiği "20 Ocak Bakü Katliamı"nın acı anısı, aradan geçen 34 .yıla rağmen tanıkların ve Azerbaycan halkının hafızasında tazeliğini koruyor.
KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörlüğü olarak 20 Ocak Katliamının 34. yıl anım gününde tankların önüne silahsız çıkmak pahasına vatanını savunarak hayatını kaybeden aziz şehitlerimizi saygıyla, rahmetle ve minnetle anıyoruz.